logo-millennium-visie.jpg

kb

 

Bericht
  • EU e-Privacy Richtlijnen

    Wij maken gebruik van cookies, om onze website te verbeteren, en om het verkeer op de website te analyseren. Door op akkoord te klikken, geef je toestemming voor het plaatsen van alle cookies zoals omschreven in onze privacyverklaring. Ga voor meer informatie naar Privacy pagina.

    Bekijk Privacy Richtlijnen

Het Thomas Evangelie, Augustus 2011 Afdrukken E-mailadres

 

     
   
     
 

Het Thomas Evangelie

Een artikel geschreven door Wim de Wolf, met commentaar van Hans Zevenboom

Wim de Wolf, woonachtig in Emmeloord verzorgt al meer dan vijf jaar cursussen op het gebied van nieuwe ontwikkelingen; geloof en spiritualiteit waarvan de eerste drie jaar gewijd zijn aan het Thomas Evangelie. Daarna organiseerde Wim een tweejarige curus over de spirituele achtergronden van schepping en evolutie in de christelijke en joodse traditie. Gelijktijdig wordt het verband met de nieuwe inzichten op het gebied van de kwantumfysica en het non-lokale bewustzijnsveld in de diverse cursussen uitgelegd.

1. Inleiding
De afgelopen decennia is er een toenemende belangstelling ontstaan voor het Vroege-Christendom. Dat vroege-christendom
afb. levensbeschouwing 2blijkt een grote veelkleurigheid en diversiteit te hebben gehad. Die diversiteit werd geleidelijk ingeperkt, met name in de vierde eeuw toen de grote concillies werden gehouden en de canon van het Nieuwe Testament definitief werd vastgesteld. Inmiddels zijn de tijden zozeer veranderd, dat de betekenis van oude geloofsformuleringen van toen ook voor trouwe kerkgangers niet altijd meer relevant is. Binnen en ook buiten de Kerk wordt nu naar nieuwe geloofsinspiratie gezocht.

Bij die zoektocht kan het de moeite waard zijn kennis te nemen van het Thomas Evangelie. Het bevat geen verhalen over het leven van Jezus maar alleen uitspraken die aan Jezus worden toegeschreven. Niet de boodschapper maar de boodschap staat centraal. Die uitspraken worden logia genoemd (enkelvoud logion). Sommige van de 114 uitspraken komen ons bekend voor, andere niet. Maar allemaal nodigen ze uit tot een heel persoonlijke reactie: 'Wat betekent dat ene woord nú voor mij?'

2. De ontdekking van het Thomas Evangelie
De geschiedenis van de ontdekking van het Thomas Evangelie begon omstreeks het begin van de vorige eeuw. Tijdens opgravingen bij de oase Fayum (het vroegere Oxyrhynchus) in Noord-Egypte werden tussen 1897 en 1903 door een Engelse expeditie een drietal Griekse tekstfragmenten op papyrus gevonden die later afkomstig bleken te zijn uit het Evangelie van Thomas. Eén van de fragmenten begon met de zin: 'Dit zijn de geheime woorden die de levende Jezus sprak en die Juda Thoma opgeschreven heeft'. Dit fragment wordt op het jaar 200 gedateerd en staat bekend als Oxyrhynchus Papyrus 654.

Zo'n halve eeuw later, in 1945, vond een Egyptische boer bij toeval een kruik met een verzameling oude boeken uit de vierdegeboorte Jezus eeuw. Dat gebeurde bij Nag Hammadi, zo'n 450 kilometer ten zuiden van Cairo vlak bij de Nijl. Eén van deze boeken, later bekend als Nag Hammadi Codex nummer II, bleek het volledige evangelie van Thomas in het Koptisch te bevatten. De tekst begon met nagenoeg dezelfde woorden als Papyrus 654 en eindigde met de woorden: 'Het evangelie volgens Thomas'. En daarmee vielen ook de drie Griekse fragmenten op hun plaats.

Professor Quispel heeft dit in 1956 als fotokopie uit Egypte van het Koptische museum in Cairo mee mogen nemen en in 1959 verschenen de eerste vertalingen van het Thomas Evangelie. De vondst bij Nag Hammadi moet niet worden verward met de Dode Zee rollen die in 1947 in de grotten bij Qumran bij de Dode Zee zijn gevonden. Dat zijn Esseense geschriften die een stroming vertegenwoordigen uit het Jodendom.

3. Het ontstaan van het Thomas Evangelie
afb. engelen 2De aanhef van het Thomas Evangelie in de Koptische versie luidt: 'Dit zijn de verborgen woorden die Jezus de Levende heeft gesproken en die Didymus Judas Thomas heeft opgeschreven'. In het oudere Griekse fragment staat Juda Thoma. Thomas betekent 'tweeling' in het Aramees en voor de Koptische lezer is er ter verduidelijking het Griekse-Koptische woord voor tweeling 'Didymus' aan toegevoegd.
Het evangelie van Thoams zou omstreeks het jaar 140 geschreven kunnen zijn, maar in ieder geval in de tweede eeuw. Het is daarom niet waarschijnlkijk dat de apostel Thomas die we kennenn als de ongelovige Thomas uit het Johannes Evangelie zelf de schrijver is geweest. Overigens kregen ook de vier Bijbelse evangeliën pas een schrijver toegekend aan het eind van de tweede eeuw; de ware auteurs zijn onzeker, onbekend.
Het evangelie van Thoams zou je daarom ook kunnen noemen: Het Evangelie uit de traditie van Thomas.
Behalve Judas Thomas kennen we nog twee leerlingen van Jezus met de naam Judas, namelijk Judas de zoon van Jakobus en Judas Iskarioth, die Jezus heeft overgeleverd en over wie in 2005 een gnostisch evangelie is bekend geworden. Het Thomas Evangelie heeft vergeleken daarmee een heel ander karakter.

Het Thomas Evangelie is zeer vermoedelijk geschreven in de stad Edessa, gelegen in Noord-Mesopotamië, niet ver van de oude stad Haran. Tegenwoordig heet het Urfa en ligt in Oost-Turkije. Edessa was in die tijd een hellenistische handelstad en een belangrijk centrum van het Aramese of Syrische christendom. De apostel Thomas was er de schutspatroon en zou er ook begraven zijn. De uitdrukking Judas Thomas komt ook voor in de zogenaamde Handelingen van Thomas (ca. 220 in Edessa geschreven) en het boek van Thomas de Kampvechter (ca. 300) dat ook in Nag Hammadi werd gevonden.
Vermoedelijk waren de oudste christenen in Edessa nazaten van de oer-gemeente uit Jeruzalem die via Pella waren uitgeweken voordat Jeruzalem werd belegerd en verwoest. Deze oer-gemeente, onder leiding van Jakobus, de broer van Jezus, aanvaarde Jezus als Messias maar bleef trouw aan de Joodse wet. In logion 12 van het Thomas Evangelie wordt verwezen naar deze Jakobus de Rechtvaardige als degene op wie de leerlingen zouden kunnen terugvallen als Jezus hen zou hebben verlaten. 
Toen de joodse christenen in Edessa aankwamen, was daar al een grote joodse gemeenschap. Zoals overal in de diaspora zal die onder invloed hebben gestaan van het hellenisme. Naast het Aramees zal men daar zeker ook de internationale taal van die dagen hebben gesproken; het Koinè Grieks.

afb. religie 4De schrijver van het Thomas Evangelie heeft volgens professor Quispel twee geschreven bronnen gebruikt. De oudste bron dateert mogelijk uit de jaren 40 van onze jaartelling en is daardoor mogelijk nog ouder dan de zogenaamde bron Q-bron die Mattheüs en Lucas naast Marcus hebben gebruikt voor hun evangeliën. Uit deze bron, de zogenaamde Judese bron van het Thomas Evangelie, zijn in ieder geval de uitspraken afkomstig die we ook in een soms wat andere vorm in de evangeliën van het Nieuwe Testament tegenkomen. Dit betreft ongeveer de helft van het totaal van de 114 logia.
De tweede bron dateert mogelijk uit omstreeks het jaar 100 en zou volgens professor Quispel afkomstig zijn uit Alexandrië uit kringen van ascetische christenen. Tenslotte zal er ook een inbreng van de schrijver zelf zijn geweest. Deze niet-judese Logia zijn zeker geen authentieke woorden van Jezus, maar geven de manier weer waarop Jezus in de hellenistische wereld van Edessa zijn boodschap volgens de schrijver zou hebben verkondigd.
Daarmee wordt een stijlfiguur gebruikt die we ook wel in de evangeliën van het Nieuwe Testament tegenkomen. Zo zal het gesprek tussen Jezus en de duivel in de woestijn ook wel niet letterlijk zo hebben plaatsgevonden als is opgeschreven. In het Evangelie van Johannes is het zogenaamde hogepriesterlijke gebed als vorm gekozen om de betekenis die Jezus voor de schrijver had duidelijk te maken. Het is moeilijk te zien als een letterlijke weergave van een gebed van Jezus, dat meer dan zeventig jaar later werd opgetekend in Efese.

4. De verdwijning van het Thomas Evangelie
Intussen was vanaf ongeveer het jaar 100 de gnostiek als christelijke stroming met Alexandrië als centrum verder tot ontwikkeling gekomen. Haar hoogtepunt ligt omstreeks het jaar 150 toen de gnosticus Valentinus van Alexandrië in Rome bijna tot bisschop was gekozen. Hij moest het echter afleggen tegen Justinus de Martelaar. In dezelfde periode werd Marcion uit de Kerk gezet en begon een proces van 'uitzuivering' van ketterijen waarbij de machtsfactor in de Kerk een steeds belangrijker rol begon te spelen.

Bisschop Irenaeus van Lyon (180 n. Chr.) heeft in dit proces van 'uitzuivering' een belangrijke rol gespeeld. Hij maakte van afb. overtuiging 1Christus een eenmalige historische persoonlijkheid. 'Alleen Jezus is de Christus'. Het verhaal van het zoenoffer van Jezus als de Christus is geen mythe, geen gelijkenis, het is geschiedenis. Dit werd ook het formele standpunt van de Katholieke Kerk. (En is nog steeds het officiële standputn van de Kerk). In zijn vijfdelige werk 'Ontmaskering en weerlegging van de valse, zogenaamde gnosis', kortweg aangeduid met Adversis Haerses ('Tegen de Ketters') werden de gnostici en de joodse christenen door Irenaeus van Lyon elk bestaansrecht ontzegd. Ook stelde hij vast dat het gezag van de Kerk van Rome rechtstreeks afgeleid is van de apostolische erfopvolging en daarmee de sleutelhouder is van de poort van het heil.
Tenslotte stelde hij vast wat de verzameling teksten was die als 'waar' konden worden beschouwd, omdat ze door de apostelen zouden zijn geschreven. Volgens Irenaeus van Lyon zouden er maar vier evangeliën kunnen zijn. Er zijn ook slechts vier windstreken! Hij stelde vast dat dit die van Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes waren. Alle andere evangeliën die destijds in omloop waren, werden daarme tot valse geschriften verklaard!

Toch duurde het nog twee eeuwen voordat de Kerk uitvoering kon geven aan de gedachten van Irenaeus om de gnostici het leven onmogelijk te maken. Dat gebeurde nadat onder keizer Constantijn in 312 het christendom als legale godsdienst werd erkend, nadat op de Concilies in de vierde eeuw, te beginnen met dat van Nicaea in 325, de officiële leer van de Kerk werd vastgesteld en nadat in het jaar 367 de Canon van het Nieuwe Testament definitief werd vastgesteld door Athanasius, één van de grote mannen van de Orthodoxie die in 321 tot bisschop van Alexandrië was benoemd.
In 367 schreef Athanasius zijn beroemd geworden Paasbrief. Daarin gaf hij een opsomming van de geschriften die tot de Canon behoren met de toevoeging dat alléén in deze boeken de leer der goddelijkheid wordt verkondigd. Tevens waarschuwde hij voor de zogenaamde apocriefe boeken, evangeliën op naam gesteld van een apostel die door ketters geschreven zouden zijn om 'Eenvoudigen van geest' op een dwaalspoor te brengen. Het gevolg van dit schrijven van Athanasius was, dat zeer authentieke en zeer oude evangeliën zoals dat van Thomas, dat van Filippus, dat van de Hebreeën, dat van de Egyptenaren, dat van de Ebionieten, dat van Petrus en dat van de Nazorenen - om er een aantal te noemen - niet meer gelezen mochten worden!
afb.2De Paasbrief werd toentertijd ook bezorgd bij de abt van het Pachomius-klooster bij Nag Hammadi. Deze kreeg daarbij opdracht de brief te vertalen in de landstaal, het Koptisch, en voor verdere verspreiding zorg te dragen. Vermoedelijk heeft een aantal monniken uit het klooster de sanering van hun bibliotheek niet afgewacht en de voor hen zo waardevolle boeken zo wilden redden in afwachting van betere tijden. Nooit zullen ze toen hebben vermoed, dat die betere tijden pas 1600 jaar later zou aanbreken. En daarmee gind het Thomas Evangelie ondergronds en werden het in meer dan één opzicht de verborgen woorden waarmee de proloog begint. 
Hoe lang het Thomas Evangelie nog in gebruik is geweest weten we niet. In verslagen van de Inquisitie vinden we aanwijzingen, dat het nog in de dertiende eeuw bekend moet zijn geweest was bij de Katharen. Dit was een gnostische stroming die in Zuid-Frankrijk veel aanhangers had in de elfde en twaalfde eeuw. Maar helaas, de Katharen werden door de Kerk te vuur en te zwaard bestreden. De laatste Kathaar waarvan we iets van hebben vernomen, eindigde zijn leven in 1321 op de brandstapel.

5. Gnosis, Gnostiek en het Thomas Evangelie
Gnostiek komt van het Griekse woord gnosis dat kennis, inzicht, weten betekent. Met die gnosis wordt geen uiterlijke wetenschappelijke kennis bedoeld, maar innerlijke kennis. Inzicht op grond van ervaring. Je kunt bijvoorbeeld als arts duizenden zieke patiënten op een deskundige manier helpen, maar als je als arts zelf een ernstige ziekte hebt doorgemaakt, is je kennis van die ziekte meer dan alleen 'hersen-kennis': ze is 'harten-kennis' geworden, ze is gnosis. In die zin is gnosis van alle tijden en culturen.

Met gnostiek wordt specifiek een christelijke stroming bedoeld die haar bloeitijd beleefde in de tweede en derde eeuw met Alexandrië als centrum. In de gnostiek wordt vanuit de hellenistische multiculturele denkwereld geprobeerd de christelijke afb. levensloop 1boodschap  te verstaan en tot uitdrukking te brengen. Het gaat daarbij om de diepe kennis van ons bestaan, het antwoord op onze eeuwige levensvragen. Een volgeling van Valentinus drukte het aldus uit: 'Gnosis is kennis die wij waren en wat wij geworden zijn, waar wij waren en waarin wij geworpen zijn. Waarheen wij ons spoeden en waarvan wij worden verlost. Wat de geboorte is en wat de wedergeboorte.'
Probeer nu eens de gelijkenis van de verloren zoon je te herinneren. Het verhaal van de gelijkenis van de verloren zoon vertelt op een eenvoudige wijze over een man die zich 'herinnerde' waar hij vandaan kwam. Het is een proces dat zich binnen in ieder mens voltrekt. Het is, dat je als mens ontdekt wie je ten diepste bent. En door jezelf te kennen leer je God kennen. Het is een kennis die niet kan worden aangeleerd, maar slechts van binnenuit kan worden aangeboord.

Niettemin werden er toentertijd allerlei geschriften gebruikt om die veelal geheime kennis vast te leggen. De Nag Hammadi bibliotheek is daarvan een mooi voorbeeld. Veel wordt aangeduid in beelden en mythen, vergelijkbaar met het boek Openbaringen van Johannes. In veel gevallen wordt uitgebreid ingegaan op de vraag hoe een onvolmaakte wereld tot stand kon komen door een volmaakte God. In de gnostiek wordt verondersteld dat deze schepping moet zijn tot stand gebracht door een onvolmaakte lagere God, de zogenaamde Demiurg.
Dit element ontbreekt in het Thomas Evangelie. Andere elementen zijn echter in het Thomas Evangelie volop aanwezig, zoals de gedachte dat in ieder mens een goddelijke vonk aanwezig is die hij in deze wereld tot een schijnend licht kan laten worden. En ... de mens kan het Koninkrijk van de Vader in zijn leven realiseren door de weg naar binnen te gaan en de werkelijkheid anders te zien en te ervaren. Verlossing wordt als een proces van bewustwording gezien. Het inzicht dat je een zoon, een dochter van God bent, wordt hiermee uitvoerig uitgebeeld!

Afb. engelen 1Deze gedachten staan haaks op die van de leer van de erfzonde en de opvatting, dat Jezus aan het kruis de straf van God heeft gedragen die voor zijn volgelingen was bestemd. Ook de gedachte, dat Jezus lichamelijk uit de dood verrezen is en aan het eind der tijden zal wederkeren voor het Laatste Oordeel is niet terug te vinden in het Thomas Evangelie.
Maar ook in de Canonieke geschriften kunnen we heel verschillende opvattingen aantreffen. Zo is er in het Evangelie van Mattheüs geen spoor te vinden van een 'vrijspraak' bij het Laatste Oordeel op grond van het lijden en sterven van Jezus. Het gaat om het doen van de wil van God en dan niet voor de vorm maar uit innerlijke overtuiging. Paulus schrijft in zijn Eerste Brief aan de Korinthiërs (15:44) dat een aards lichaam wordt gezaaid, maar een geestelijk lichaam wordt opgewekt, wat een andere gedachte is dan de wederopstanding van het vlees uit de Apostolische Geloofsbelijdenis. Anders dan bij Paulus is het kruis bij Johannes geen aanstoot of dwaasheid, vernedering of vloek maar symbool van verhoging, het begin van de weg terug naar boven.

6. De spirituele zoektocht
Als gevolg op deze algemene opmerkingen willen we verder kennismaken met het Thomas Evangelie door bepaalde thema's nader toe te lichten aan de hand van een paar kenmerkende logia. Een belangrijk thema is de spirituele zoektocht van de mens, de zoektocht naar gnosis, het inzicht. We afb. engelen 4beginnen met de proloog en de eerste twee logia zoals die gevonden worden in de Koptische tekst.

Proloog
'Dit zijn de verborgen woorden die Jezus, de levende, sprak en die Didymus Judas Thomas heeft geschreven'.
In de proloog wordt in de Griekse versie het woord aprocrief gebruikt, wat later een heel andere betekenis heeft gekregen. Zo in de zin van: niet door de Kerk goedgekeurd. Sommige vertalen het met de 'geheime woorden', maar dat zou lijken alsof er opzet in het spel is bij Jezus om de mensen de waarheid te willen verhullen. Het woord 'verborgen' wil zeggen, dat het hier niet over een aantal intellectuele waarheden gaat die je met je verstand moet proberen te begrijpen, maar dat het om de kennis van het hart gaat. Dus verborgen voor 'wijzen en verstandigen', maar aan kinderen geopenbaard.

Logion 1
En Hij zei: 'Wie de betekenis van deze woorden vindt, zal de dood niet smaden'.

Logion 2
Jezus zei: 'Laat hij die zoekt niet ophouden te zoeken totdat hij vindt. En als hij vindt, zal hij verward zijn en als hij verward is, zal hij zich verwonderen. En als hij zich verwonderd heeft, zal hij overal boven staan en tot rust komen'.

De zoektocht waar het hier over gaat, is het zoeken naaar de verborgen betekenis van de woorden van Jezus die de schrijver van het Thomas Evangelie heeft opgeschreven. Hun betekenis is van levensbelang en werpt een volledig nieuw inzicht op. Het gaat over de waarheid die in beeld en symbolen tot ons komt. Dat wordt prachtig beschreven in het Evangelie volgens Filippus, perikoop 55, in dezelfde codex gevonden als het Thomas Evangelie: 'De waarheid is niet naakt in de wereld gekomen maar in symbolen en afbeeldingen; Anders zou zij (de wereld) haar (de waarheid) niet kunnen ontvangen'.

jezus geboorte 7Dat is ook de reden waarom Jezus in gelijkenissen tot de mensen sprak. En dan voegde Hij daar vaak aan toe : 'Wie oren heeft om te horen, die hore'. Dat betekent: probeer vanuit de situatie nu, met de oren waarover je nu beschikt, te horen wat de woorden van Jezus voor jou kunnen betekenen. Jouw situatie kan zijn een rotsachtige bodem, waarin het woord maar moeilijk doordringt of een druk bestaan waarin je geen tijd vindt om met aandacht te luisteren of ook een open hart waarin het zaad van het woord wordt gestrooid om daar zijn werk te doen zoals dat wordt aangeduid in Logion 9 over de zaaier.

Terug naar Logion 2 waar het gaat over een zoektocht die in eerste instantie eindigt in verwarring. Het is niet gebruikelijk dat iemand jou vraagt wat de zin is van je bestaan, wie je als mens ten diepste bent en wat je uiteindelijke bestemming is. Als je dat toch overkomt dan overvalt je een gevoel van verwarring en verlegenheid. Of je zegt een uit je hoofd een geleerd lesje op. Maar als die vraag je niet loslaat en je houdt vol, dan zul je merken dat er telkens als je een begin van een antwoord denkt gevonden te hebben, dat er weer een ander antwoord wordt aangeboden. Maar wanneer je eindelijk het antwoord ontdekt dat voor jou is bestemd, zul je tot je verwondering ontdekken dat je dan thuis bent gekomen in jezelf. Je kunt ook zeggen: dan ben je het koninkrijk binnen gegaan. Zo staat het ook in de laatste regel van het oudere, Griekse tekstfragment: 'en als hij zich verwonderd heeft zal hij koning zijn over het AL en rust vinden'.

Toch zul je ook ervaren dat wat je als thuiskomst beleefde weer gevolgd wordt door onrust en nieuwe vragen. Een piekervaring, een gevoel van eenheid met alles is mooi, maar gaat weer voorbij. Zie ook het slot van Logion 11. Na de verheerlijking op de berg moesten de leerlingen weer het dal in, want daar lag het werk van de genezing van een medemens op hen te wachten.

7. Waar is het koninkrijk te vinden?
Het volgende Logion gaat in op de vraag wáár dat koninkrijk is te vinden.

Logion 3
Jezus zei: 'Als zij, die u trachten mee te slepen, tot u zeggen: 'Zie, het Koninkrijk is boven de Aarde', dan zullen de vogels u vóór zijn. Als ze tot u zeggen: 'Het is onder de Aarde', dan zullen de vissen in de zee u voorgaan. Maar het Koninkrijk is binnen in u en het is in uw zien. Wie zichzelf kennen, zullen het vinden; wie zichzelf kennen, zullen weten dat zij zonen zijn van de Levende Vader. Maar als u zichzelf niet zult kennen, dan leeft u in armoede en bent u die armoede'.

Jezus heeft het hier over de geestelijke leiders die zeggen dat het Koninkrijk van God en daarmee God zelf mijlenver bij onsafb. geloofsovertuig 1 vandaan is en in ieder geval niet in onszelf is te vinden. Jezus zegt, dat die leiders jou op het verkeerde spoor zetten, want, zegt Hij: 'Het Koninkrijk is binnen in jullie en in jullie zien'. Met dat laatste woord wordt bedoeld: wanneer je het koninkrijk in jezelf hebt ontdekt, zul je de wereld om je heen in een ander licht zien. Dan zul je weten dat je een koningskind bent. Als je dat niet weet, als je je dat niet meer bewust kunt herinneren, dan leef je in armoede.

Het is interessant om Logion 3 te vergelijken met Lucas 17: 20-21. In de Statenvertaling staat: 'En gevraagd zijnde door de Farizeeën wanneer het Koninkrijk Gods komen zou, heeft Hij hun geantwoord en gezegd: Het Koninkrijk Gods komt niet met uiterlijk gelaat; en men zal niet zeggen: Ziet hier of ziet daar! Want ziet, het Koninkrijk Gods is binnen ulieden'. Deze laatste utidrukking 'is binnen u lieden' is de letterlijke vertaling van het Griekse entos hùmoon estin. Luther vertaalt: 'das Reich ist inwendig in euch' en in de Engelse Holy Bible van 1611 staat: 'the kingdom of God is within jou'.
In de vertaling van het Nederlandse Bijbelgenootschap uit 1951 staat: 'Ook zal men niet zeggen: zie, het is hier of daar! Want het Koninkrijk Gods is bij u. En in de Nieuwe Bijbelvertaling is het koninkrijk nog wat verder weggeraakt, want daar staat: 'en men kan niet zeggen: 'Kijk hier is het!' of: 'Daar is het!' Maar weet wel: het koninkrijk van God ligt binnen uw bereik'.

afb. levensbeschouwing 3Jezus heeft deze bekende woorden niet in het Grieks gesproken maar in het Aramees. Volgens Douglas-Klotz, een kenner van de Pesjitta, een vertaling uit de vierde eeuw van het Nieuwe Testament vanuit het Grieks in het Aramees, heeft het Aramees (evenals het Hebreeuws) maar één voorzetsel voor het begrip 'in' (binnenin', zoals in: in mijn innerlijk) en 'onder' ('te midden van' zoals onder mijn vrienden). Als 'in' en 'te midden van' worden weergegeven door hetzelfde woord, is de manier waarop ik om ga met mijn verschillende innerlijke stemmen (mijn innerlijke 'zelven') altijd verbonden met de manier waarop ik mijn vrienden, buren en vijanden behandel (mijn uiterlijke 'zelven'). Die interpretatie komt overeen met de toevoeging die de schrijver van Logion 3 aanbrengt: 'Het koninkrijk is binnen in u .......... en het is in uw zien'. Logion 113 uit het Thomas Evangelie sluit hier bij aan.

Logion 113
Zijn leerlingen zeiden tot hem: 'Wanneer komt het Koninkrijk?'
Het zal niet komen door erop te wachten. Men zal niet zeggen: 'Kijk, daar is het' of 'Kijk, dat is het'. Maar het Koninkrijk van de Vader is verspreid over de Aarde en de mensen zien het niet.

Jezus zegt in Logion 3 dat het koninkrijk niet in de eerste plaats een zaak is van de buitenkant, maar van wat er in de harten van de mensen gebeurt. Sociale en politieke problemen kunnen niet los gezien worden van hun spirituele oorzaak. De heilstaat mag dan een onbereikbaar ideaal zijn, het Koninkrijk van de Vader is een realiteit die we kunnen zien als we op de goede manier kijken. In logion 5 zegt Jezus over dat zien: 'Ken wat je voor je ziet en wat voor je verborgen is, zal aan je worden geopenbaard. Want er is niets dat verborgen is, wat niet geopenbaard zal worden'.
Dat betekent, dat je door de schijn van de dingen heen moet zien. Want je kunt je verkijken op het uiterlijk en dan ontgaat je het wezen van de dingen en het wezen van de mensen. Daarover gaat Logion 25.

Logion 25
Jezus zei: 'Hou van je broeder als van je eigen ziel. Hoed hem als de pupil van je oog'.

Logion 25 is uit de Judese bron afkomstig, omdat er een parallel in Lucas voorkomt. Het Griekse woord voor ziel, psyche, wordt in het Aramees terugvertaald nafsja, je onderbewuste waarin zich ook de donkere kanten van het mens zijn bevinden. Ook die horen bij je en wachten om onder ogen gezien te worden. Daarbij hoort geen vernietiging maar geduld. Kijk niet naar je schaduwkanten met afgrijzen, maar met mededogen!

Jezus vraagt in dit logion op dezelfde manier om te gaan met je broeder. Je moet vrede hebben gesloten met de beperktheidafb. leven na de dood en gebrokenheid van je eigen bestaan om een medemens in zijn beperktheid te kunnen aanvaarden. Aanvaard elkaar zoals Christus u heeft aanvaard. (Rom. 15:7)

In het leven van alledag worden we vaak geconfronteerd met de keerzijde van deze waarheid: je haat in een ander wat je in jezelf niet hebt geaccepteerd en daardoor hebt verdrongen. Je ziet jezelf als het ware in een spiegel en verafschuwt dat spiegelbeeld. Dit wordt benadrukt in het tweede deel van dit logion. Je naaste is de pupil van je oog: door de naaste kijk je naar jezelf. Koester hem dus, want hij leert je zoveel over wat je in jezelf afwijst en verdringt. Erger je dus niet, maar herken jezelf in hem.

8. Vlees en geest. Ons materiële en ons spirituele bestaan
Het thema vlees én geest komt op veel plaatsen in het Thomas Evangelie aan de orde. Het gaat over de verhouding tussen ons biologische bestaan en ons spirituele bestaan. Een prachtig voorbeeld daarvan is Logion 7 dat op het eerste gezicht op ons een bijna bizarre indruk maakt. Het Logion komt zeker niet uit de Judese bron en valt geheel buiten de sfeer van de uitspraken van Jezus die we in het Nieuwe Testament aantreffen.

Logion 7
Jezus zei: 'Gelukkig is de leeuw die door de mens wordt gegeten, en de leeuw wordt die mens. En vervloekt is de mens die door de leeuw wordt gegeten, en de leeuw zal die mens worden'.
De leeuw staat hier voor de mens als onbewust biologisch wezen, primair reagerend vanuit overlevingsdrang. Zonder zijn vitale krachten kan hij geen mens zijn. Maar wanneer de mens zich door die krachten laat overheersen, blijft hij steken in een armoedig bestaan, ook al meent hij de hele wereld te bezitten. Hij is dan, zoals we lazen in Logion 3, de armoede zelf want hij beseft niet hoe rijk hij in wezen is.

afb. leven na de dood 4Die vitale krachten worden door de psycholoog Jung aangeduid met het archetype van de Schaduw; in Logion 7 gesymboliseerd door de leeuw. Wanneer een mens die vitale krachten probeert te onderdrukken of te ontkennen, dan is hij niet bereid een deel van zichzelf, dat er is, te aanvaarden. Hij projecteert wat hij in zichzelf afkeurt op anderen, is bang dat hij ontmaskerd wordt en laat zijn doen en laten bepalen door zijn ego. De mens wordt een leeuw die zijn territorium, zijn opgebouwde identiteit met alle mogelijke middelen probeert te verdedigen. Het enige wat erop zit, is niet de ontkenning maar de confrontatie met de leeuw, de Schaduw. Je kunt hem niet doden, maar wel temmen. Dat temmen begint door de leeuw - het - een naam te geven, bijvoorbeeld gierigheid. 
Onderzoek dan welke angst daar achter zit en wat je er mee wilt bereiken. Je kunt bijvoorbeeld tot de ontdekking komen, dat gieirigheid voortkomt uit een gevoel van armoede en dat vrijgevigheid je van dat gevoel kan bevrijden.

In de verschillende religies wordt het stoffelijke, biologische bestaan vaak als inferieur beschouwd, omdat het ons zou afhouden van de hogere geestelijke wereld. Ascese, het verplichte celibaat en niet fietsen op zondag zijn daar voorbeelden van. Ook in de gnostiek bestaat een duidelijke ascetische stroming, mede gebaseerd op de visie van de Griekse filosoof Plato. Plato zei bijvoorbeeld, dat 'Het lichaam een kerker was voor de ziel'.
In het Thomas Evangelie komt de afwijzing van het biologische bestaan slechts sporadisch voor, en zeker minder dan bij Paulus. Wel wordt erop gewezen, dat je je leven er niet mee moet laten samenvallen. In de mens komen het geestelijke en het stoffelijke bij elkaar en dát geeft de mens.

Logion 29
Jezus zei: 'Als het lichaam ontstaan is vanwege de Geest dan is dat eeen wonder. Maar als de Geest is ontstaan vanwege het lichaam, dan is dat een wonderlijk wonder. Maar ik verbaas mij erover hoe deze grote rijkdom is geplaatst in deze armoede'.

Het woord 'vanwege' kan ook vertaald worden door: 'omwille van'. Bij het woord 'geest' (grieks-koptisch 'pneuma') moetenafb. leven na de dood 5 we eerder denken aan het Engelse woord 'spirit', bezielende kracht dat terug te vinden is in onze uitdrukking: 'hij kreeg de geest, de bezieling'. Hier wordt niet bedoeld het Engelse woord 'mind' dat over ons denkvermogen (=de geest) en ons gevoelsbewustzijn gaat. Om aan te geven dat het hier om 'pneuma', de geestelijke inspirerende kracht (=de ziel) gaat, kan het woord Geest met een hoofdletter worden geschreven. Dit in navolging van de Nieuwe Bijbel Vertaling zoals in Galaten 5:15 waar Paulus schrijft, dat het begeren van het vlees (sarx) ingaat tegen de Geest (pneuma, de ziel) en dat van de Geest tegen het vlees, want deze staan tegenover elkaar.
Paulus schrijft, dat ze tegenover elkaar staan, maar in dit Logion 29 staat dat het vlees (sarx) is ontstaan vanwege de Geest en dat de Geest is ontstaan vanwege het lichaam (soma). En Jezus verwondert zich over dit wonder. Paulus accentueert de tegenstelling tussen vlees en Geest (bij elkaar 'deugen' ze niet), maar Thomas lijkt eerder te willen zeggen: 'van elkaar meugen ze niet'.

Logion 29 opente met de zin dat onze stoffelijke wereld is ontstaan door de Geest, zoals we dat ook lezen in het boek Genesis. De stoffelijke wereld kan daarmee worden gezien als een schepping van de Geest (Goddelijke Ziel, de Alles Omvattende Ziel) die haar draagt en onderhoudt én haar mogelijkheden geeft tot verder ontplooiing.

jezus geboorte 3De stof is er 'omwille van', heeft tot doel om drager te zijn van de Geest (de ziel). Zonder de stof blijft alles zweven. De schepping is als het ware het schilderij waarin de creatie van de kunstenaar haar tastbare vorm krijgt. Daarom heet de mens ook beelddrager van God. Het eeuwige, on-tijdelijke ontvouwt zich in vergankelijke dingen: het is een onbevattelijk wonder. En tot die vergankelijke dingen hoort ook de mens, geformeerd uit de aarde en hier aangeduid met 'vlees'.

In de gnostiek zou dit nooit zó gezegd zijn. Daar is de schepping niet ontstaan door de Geest, maar is hij ontstaan door de eigenmachtige handeling van een lagere god, die Demiurg wordt genoemd, met als gevolg dat er een onvolmaakte wereld is gecreeërd. Daar wordt een vergankelijke wereld niet verenigbaar geacht met een onvergankelijke, eeuwige God.

De schepping van de stoffelijke wereld door de Geest is op zich al een groot wonder. Maar wanneer in die stoffelijke wereld de mens de mogelijkheid is gegeven zich bewust te worden van diezelfde Geest is dat nog een veel groter wonder (regel 2 van Logion 29). In Genesis wordt verteld hoe de mens, geformeerd uit de aarde, de levensadem van God kreeg ingeblazen. Dat kun je zien als het symbool voor de goddelijke Levensvonk; de ziel. Daardoor werd het mogelijk, dat hij bewust open kon staan voor het geestelijke, goddelijke wereld. Daarmee werd hij van dier mens, met alle verantwoordelijkheden van dien.

In Logion 28 stelt Jezus vast, dat het met het bewustzijn van die goddelijke vonk bij de mensen droevig gesteld is.

Logion 28
Jezus zei: 'Ik ben in het midden van de wereld gaan staan en ben in een lichaam aan het verschenen. Ik trof hen allen dronken aan; niemand van hen trof ik dorstig aan. En mijn ziel was bedroefd over de mensenkinderen, want ze zijn blind in hun hart.............'
Jezus is midden in de wereld gaan staan en zich zo heeft opengesteld voor de Geest dat hij, Jezus, kan zeggen in Logion 10:
'Ik heb een vuur op de wereld geworpen en zie, ik waak erover tot het opvlamt'.

Via de mens Jezus is een levensreddende impuls van de Geest aan deze wereld gegeven waardoor we nieuwe kracht enjezus geboorte 6 mogelijkheden voor bezieling hebben gekregen en deel kunnen krijgen aan de Geest die levend maakt. Volgens een oude traditie is dat gebeurd na de doop van Jezus in de Jordaan toen de Heilige Geest op Jezus neerdaalde in de gedaante of vorm van een duif en toen er een stem uit de Hemel klonk: 'Dit is Mijn geliefde zoon, Ik heb Hem heden verwekt'. Dit is een citaat uit Psalm 2 waarin de psalmist (David?) vertelt dat de Heer tegen hem sprak: 'Jij bent mijn zoon, Ik heb je vandaag verwekt'.

Commentaar van Hans Zevenboom: Hiermee bedoeld God te zeggen, dat de mens 'verwekt' is door de aanwezigheid van een ziel. Op zo'n uniek moment vindt er een goddelijke geboorte plaats, waardoor het lichaam tot leven komt. Het lichaam komt waarlijk tot leven - tot levensenergie, levenskracht - zodra de ziel is 'gearriveerd'. Want de ziel uit het Hemelrijk zal tijdens het incarnatieproces zich 'delen' in twee energievormen, te weten de ziel met haar oorspronkelijke goddelijke trillingsfrequenties en een iets lager trillingsfrequentie, de geest. In de Hemel vormen geest, ziel en lichaamsenergie te zamen weer een Goddelijke Eenheid van Liefde. Echter in dit leven als drie herkenbare energievormen!

Deze versie van Lucas 3:22 komt voor in de Codex Bezae die mogelijk dateert uit omstreeks het jaar 400 en in diverse andere oudere geschriften. De Kerk heeft vanaf de derde eeuw de opvatting van het zogenaamde adoptianisme afgewezen, dat Jezus als Gods Zoon is geadopteerd. In plaats daarvan werd geleerd, dat Jezus al bij zijn geboorte Zoon van God was! In het Nieuwe testament is de tekst overgeleverd in de vorm: 'Jij bent mijn geliefde zoon, in jou vind ik vreugde'. (NBVertaling)
Volgens die oude traditie werd Jezus na zijn doop in de Jordaan de Christus. Via Jezus is de Geest, de Christuskracht deze wereld binnen gekomen en werd vervolgens uitgestort op alle 'vlees' wat zichtbaar werd op het Pinksterfeest. In deze interpretatie is daardoor onze goddelijke levensvonk die dreigde te doven nieuw leven - een nieuw inzicht - ingeblazen.

Logion 29
Jezus zei: 'Als het lichaam ontstaan is vanwege de Geest, dan is dat een wonder. Maar als de geest is ontstaan vanwege het lichaam, dan is dat een wonderlijk wonder'.

bloem 6We kunnen dat ook zo lezen: Dat de door Geest de stoffelijke wereld en daarin de mens is ontstaan, is een wonder dat we met ons verstand niet kunnen bevatten. Maar het is een nog groter wonder dat diezelfde Geest daarna niet op een afstand blijft toekijken, maar dat hij of zij in ons werkzaam wil zijn als inspiratiebron, ons kiest als een thuisbasis.

De oude traditie over Jezus die Christus werd na zijn doop in de Jordaan is zeer waarschijnlijk bekend geweest bij de schrijver van het Thomas Evangelie. Het Christus-beginsel dat Hij toen ontving kwam in de drie jaren daarna tot volledige wasdom en volgens Johannes werd Hij daarna verhoogd en opgenomen tot de Vader. De Christus kracht, de heilige Geest blijft echter bij ons. Het Christus-beginsel is in ieder mens gezaaid en wacht om te ontkiemen en vrucht te dragen (Logion 9).

Meister Eckhart (ca. 1300) schrijft daarover: 'de vergoddelijkte, op zeer intieme wijze met Christus verenigde christen is door genade in zekere zin zelf Christus geworden'. Het is bijna letterlijk wat in het Evangelie volgens Fillipus 55 staat: 'Zo iemand is niet langer  meer een christen maar een Christus'. Voor wie dit nogal radicaal klinkt, schrijft Paulus in zijn brief aan de Galaten (4:19) ongeveer hetzelfde: 'Het komt er op aan dat 'Christus gestalte in u krijgt'.


Hans Zevenboom

 

 

 
     
   
   
 
 
Millennium-Visie
Tel. 06 – 20834965
www.millennium-visie.org
info@millennium-visie.org

Joomla Templates by Joomlashack