Bericht
Meditiatie, deel I - September 2009 Afdrukken

 

     
     
     
 

Meditatie, de genezende kracht van de stilte

Deel I

Bewust ontspannen door meditatie heeft een positief effect op de gezondheid. Meditatie helpt je ontspannen waardoor je prestaties, welzijn en gezondheid verbeteren. Het is niet moeilijk of zweverig: iedereen kan het leren. Op naar een gelukkiger leven zonder stress!

1. Mediteren
Nog maar een aantal jaren geleden was meditatie bijna synoniem met New Age-clubjes, mantra's prevelende goeroes met quasi-diepzinnige, maar onnavolgbare adviezen en hippies op geitenwolken sokken. Meditatie had in ieder geval niets te maken met wetenschap, hersenscans of de zakenwereld. Maar dat beeld is achterhaald. De wetenschap bevestigt wat al jaren bekend is vanuit persoonlijke ervaringen van 'meditanten'. Meditatie maakt volgens kenners rustig, maar appeltegelijkertijd ook alert. Het verlaagt de bloeddruk, spierspanning en hartslag. Het verbetert de nachtrust. Pijn wordt draaglijker, angsten verminderen, zelfvertrouwen en creativiteit nemen toe. Meditatie helpt tegen verslaving en komt relaties ten goede. De stemming verbetert en zelfs het immuunsysteem krijgt een 'boost'. Kortom: meditatie maakt gezond en gelukkig! Er zijn honderden wetenschappelijke onderzoeken die dat ondersteunen.
Ook in Nederland kruipt meditatie langzamerhand uit de zweverige hoek. Vakcentrale CNV wil de mogelijkheid tot mediteren op de werkvloer opnemen in de Cao-onderhandelingen, zo was onlangs te lezen in de 'Metro' van 22 januari 2009. Duizenden werknemers mediteerden over een langere periode dagelijks een half uur op de werkplek. De resultaten logen er volgens CNV niet om: deelnemers hadden meer plezier in hun werk, verrichten hun arbeid geconcentreerder en bewuster, voelden zich weerbaarder en fysiek sterker. 'Bij mentale arbeid, aan een bureau achter de computer, is meditatie een modernisering van de arbeidsvoorwaarden', aldus CNV bestuurder Lizelotte Smit/ Metro.

2. Methoden
Vraag aan tien mensen die meditatie beoefenen wat meditatie is, en de kans is groot dat ze tien verschillende antwoorden geven. En een fout antwoord bestaat eigenlijk niet. Het zijn interpretaties van hoe iemand zijn meditatie ervaart. Het concentreren op de ademhaling is meditatie. Het opzeggen van een mantra is meditatie. Het bidden is meditatie. Tai chi en yoga zijn vormen van meditatie, maar dan in beweging. Het is daarom beter om te zeggen dat meditatie een techniek is om onze eeuwige gedachtestroom - 50 verschillende gedachten per minuut - tot rust te brengen. Meditatie leert snel en effectief te ontspannen.
afb.8Er zijn verschillende meditatiemethoden, maar de meeste werken als volgt: je zit stil, concentreert je ergens op (bijvoorbeeld een woord dat je steeds herhaalt, een beeld, een telsysteem, je ademhaling) en laat opkomende gedachten zoveel mogelijk gaan zonder er iets mee te doen. Door je te concentreren, brengt je als het ware het 'lawaai' in je hoofd tot rust. Zorgen, vervelende herinneringen en het voortdurend commentaar op je ervaringen worden ter zijde geschoven of op zijn minst onderdrukt. Een andere, meer 'open' meditatietechniek beoogt juist volledig bewust te zijn van alles wat van binnen of in je omgeving gebeurt. Je observeert onbevooroordeeld en probeert alles te laten zijn. De meditatieve staat die met enige oefening bereikt kan worden, wordt beschreven als 'alerte ontspanning' of wakkere wakkerheid. Je blijft geestelijk heel wakker, terwijl je gelijkertijd een diepe rust ervaart.

3. 'Relaxation-response'
De eerste grote bruggenbouwer tussen westerse 'wetenschap' en oosterse 'wijsheid' was de Amerikaanse cardioloog Herbert Benson. In 1970 deed Benson een experiment met apen. Hij voorzag apen van een automatische bloeddrukmanchet. Telkens als het instrument een verhoogde bloeddruk mat, gaf het een signaal en nadien ontvingen de dieren een beloning. Tot Bensons stomme verbazing hadden de apen het 'trucje' binnen de kortste keren onder de knie. Ze bleken in staat te zijn hun bloeddruk te verhogen en zo het lekker hapje te krijgen. Dit was voor de wetenschap onbegrijpelijk, want de bloeddruk is het resultaat van een groot aantal op complexe wijze met elkaar interactieve biologische processen en wordt geacht niet onder invloed van de wil te staan. Toen Benson na een week het experiment afsloot en de apen van hun bloeddrukmeter had bevrijd, bleek hun bloeddruk niet meer te zakken. De door conditionering teweeggebrachte fysiologische veranderingen was permanent geworden. En dat was een fundamentele ontdekking, maar zo in strijd met de heersende opvattingen.
Door verder te experimenteren en zijn laboratorium open te stellen voor mensen die aan transcendente meditatie deden, kwam hij tot de ontdekking dat meditatie consequent leidde tot een tragere hartslag, een verlaging van de bloeddruk, een verminderde ademhalingsfrequentie en zuurstofconsumptie, een toename van de elektrische weerstand van de huid, een actiever immuunsysteem en het optreden van hersengolven die karakteristiek zijn voor een wakkere, maar ontspannen toestand. Benson: 'Ik mat het tegenovergestelde van de 'vecht-of-vluchtreactie', waarbij het hormonale stelsel versneld in werking wordt gesteld'. Benson noemde dit 'relaxation-response'. In zijn boek The Relaxation Response schrijft hij: 'Wie mediteert, doet twee eenvoudige dingen. Hij of zij herhaalt een geluid, woord, frase, melodie of spieractiviteit en keert terug naar die herhaling zodra zich een gedachte aandient. Met andere woorden: het uitbannen van gedachten is het hele eieren eten en hoe je dat doet is niet belangrijk'.afb.4
Uiteraard zijn er handige zakenlieden die dit gratis effect handig te gelde maken. Zijne Heiligheid Maharishis Mahesh Yogi beweert bijvoorbeeld in 87 talen dat zijn dure Transcendente Meditatie (TM, ook de afkorting van 'geregistreerd handelsmerk') de enige ware meditatie is. Alleen gecertificeerde instructeurs zouden in staat zijn de techniek goed over te brengen. Iedere cursist wordt ingewijd en krijgt zijn eigen, 'hoogspersoonlijke' mantra toegewezen. Alleen die mantra werkt en mag niet worden verklapt. Dat is commerciële bluf. Dissidente instructeurs vertellen dat TM-concern over twaalf volstrekt betekenisloze mantra's [Boek: Transcendente Meditatie, Dr. R. KRanenborg, blz.86/87 'het geheim van mantra'] beschikt en die willekeurig worden uitgereikt. Ontdaan van alle poespas wijkt Transcendente Meditatie niet af van de eeuwenoude boeddhistische basistechniek, die in elke bibliotheek te bestuderen is.

4. Het wetenschappelijk onderzoek
Het onderzoek naar het functioneren van het brein in het afgelopen decennium heeft aangetoond, dat we de atmosfeer in én de capaciteit van onze hersenhelften in hoge mate kunnen beïnvloeden. We weten nu bijvoorbeeld dat hersencellen wel degelijk kunnen regeneren en dat het brein geen statisch organisme is, maar een plastisch universum dat we kunnen laten groeien en waarvan we de ontwikkeling zelfs kunnen sturen [Nieuwsbrief Mei 2009].
afb.6Onderzoekers van het Mind and Life-programma - een gezamenlijk onderzoeksprogramma van een aantal Amerikaanse universiteiten en de Dalai Lama - toonden aan dat meditatie een effectief instrument is om greep te krijgen op de 'primitieve' delen van het brein [AD-Magazine]. De amygdala, het centrum van het emotionele brein gelegen in de hypothalamische kernen (binnenhersen) bewaakt als een poortwachter alle inkomende informatie. Als het orgaan ook maar iets even niet vertrouwt, ontketent hij een 'vecht-of-vluchtreactie'. Situaties als een aanvallende stier of een dreigende wurggreep roepen een reeks door de hersenen veroorzaakte lichaamsreacties op, die het lichaam gereed maken om snel en heftig te reageren. Deze dreiging vormt een prikkel van angst of agressie in de hersenen, die de hypothalamus prikkelen om de hypofysevoorkwab te stimuleren. Deze geeft dan het adrenocorticotrope hormoon (ACTH) aan het bloed af. Dit hormoon activeert de bijnieren. De bijnieren gaan hierdoor adrenaline en noradrenaline (twee stresshormonen) produceren. Het resultaat is: we worden boos, nerveus of angstig en dit is merkbaar want de organen hebben meer zuurstof en glucose nodig. Er treden veranderingen op in de bloedvoorzieningen: het hart pompt sneller en krachtiger en de bloedvaten van de huid én de spijsverteringskanaal vernauwen zich. Tegelijkertijd worden in de lever opgeslagen koolhydraten in de vorm van glucose aan het bloed afgegeven, als energievoedsel voor de hersenen en spieren. Glucose moet echter gecombineerd worden met zuurstof om de energie voor de 'vecht-of-vluchtreactie' te kunnen leveren. Daarom wordt de ademhaling sneller en krachtiger en verwijden de luchtwegen zich waardoor er meer zuurstof in de longen komt
.

Serotonine in de hersenen.
De neurotransmitter serotonine heeft een belangrijke rol in de chemie van de hersenen. Zo regelt het stemming en gedrag en reguleert het de activiteiten van vele andere neurotransmitters zoals noradrenaline, dopamine en endorfines. De hoeveelheid serotonine in de hersenen heeft grote invloed op vele hersenactiviteiten zoals stemming, slaap, seksueel gedrag, pijnsensatie (niet de pijn zelf) en eetgedrag. Een tekort aan serotonine kan leiden tot depressie, angst, onrust, slaapstoornissen, eetbuien en een verminderde controle over onze dierlijke impulsen. Van het totaal serotoninegehalte bevindt 80 procent in het maagdarmkanaal, 10 procent in het bloed en slechts 2 procent in de hersenen!

Maar de amygdala is sneller en machtiger dan de neocortex, het rationele denkende deel van het brein dat ons 'mens' maakt. Als de amygdala vermoedt dat er gevaar dreigt, dan komt het orgaan in actie. Wij danken wel ons bestaan eraan, maar in de huidige complexe wereld brengt het ons voortdurend in problemen. Maar door effectief gebruik te maken van ademhalingstechnieken is men toch in staat om afb.15voldoende zuurstof tot zich te nemen en alle organen - het hormoonstelsel - te voorzein van de broodnodige 'rust'. Want het mooie is, dat we nú weten dat onze hersenen 'kneedbaar' blijken te zijn: 'Sporten maakt slimmer' [AD Magazine], 'Slimmer door mediteren' [Spits, mei 2009], 'Bij boeddhistische monniken zijn de hersenverandering zelfs blijvend'. 'Bij mensen met depressieve klachten een cognitieve therapie op basis van aandachtsmeditatie (Mindfulness-Based Cognitive Therapy) net zo goed helpt als medicijnen' [ Mind Magazine].

5. Het geaard zijn en centreren
Wanneer wij in een toestand verkeren waarin de hersenactiviteiten 'overuren' maken en het gevoel hebben dat we terecht gekomen zijn in een situatie van 'eten of gegeten worden' - een cruciaal moment om te overleven - ga er dan maar vanuit dat je niet meer 'geaard' of gegrond bent. Je hebt geen contact meer met de Aarde. Aarden of gronden is het contactgevoel tussen de voeten en de Aarde; de grond. Wanneer dit contactgevoel duidelijk aanwezig is, kun je een gevoel van innerlijke rust ervaren. Je bent dan als het ware verbonden met de Aarde, waardoor de kosmische energiestroom - de flow - de gelegenheid krijgt door je kruin, langs je ruggenwervel, je benen en je voeten de Aarde in te stromen, in plaats van met 'je hoofd in de wolken te lopen' of 'zweverig te zijn' of zo over te komen; besluitloos zijn. Het fysieke resultaat is dat je warme voeten hebt, omdat de kosmische energie (door)stroomt.
afb.10Geaard zijn is een andere manier om te zeggen, dat iemand met zijn beide benen op de grond staat. Verder kan het ook betekenen, dat iemand weet waar hij of zij (voor)staat en dus weet wie hij of zij is. Als iemand geaard is, dan 'staat' daar iemand. Aarden wil dus zeggen dat iemand zover is gekomen dat 'niets' hem meer ophoudt, dat hij zijn lichaamszwaartepunt heeft verlaagt en zich dichter bij de Aarde bevindt. Dit heeft onmiddellijk tot gevolg dat zijn gevoel van veiligheid toeneemt. Iemand die in staat van grote opwinding is geraakt, is ertoe geneigd om de lucht in te gaan, te gaan 'vliegen'. De persoon in kwestie komt dan ook zeer gejaagd, haastig en verward over. In deze toestand is er altijd een element van angst en gevaar, namelijk het gevaar om te vallen, aanwezig. Dit wordt opgelost als de persoon lichamelijk of emotioneel weer veilig op de grond staat.
Het centreren van het lichaam duidt op het vinden en het vasthouden van het centrum ofwel het zwaartepunt van het lichaam. Het zwaartepunt of centrumpunt dient iets onder de navel te liggen. Als iemand daar gecentreerd is, wordt er gezegd dat hij zowel psychologisch als lichamelijk in balans is. Een evenwichtig persoon is kalm en op zijn gemak; hij is meester over al zijn bewegingen en voelt zich 'veilig'.
De meeste westerlingen zijn gecentreerd in het bovenste deel van hun lichaam, vooral in hun hoofd. Wij erkennen helaas het hoofd als het brandpunt van het ego, het centrum van het bewustzijn en van weloverwogen gedrag. Het lagere centrum daarentegen, in het bekken, is het centrum van het onbewuste of 'instinctieve leven'. Als jij je eens zou realiseren dat niet meer dan 10 procent van onze bewegingen bewust worden uitgevoerd en dat 90 procent onbewust, dan wordt het belang van het centrum wel duidelijk.

Analogie paard en ruiter
De ruiter met zijn bewuste controle over de richting en de snelheid functioneren als het ego; het paard zorgt voor het lagere centrum, de kracht en de betrouwbaarheid om de bestuurder daar te brengen waar hij of zij heen wil. Als de ruiter zijn bewustzijn zou verliezen, zou het paard hem naar alle waarschijnlijkheid wel veilig thuis brengen. Maar als het paard het niet meer zou kunnen, dan zou de ruiter praktisch hulpeloos zijn. Er zit dan niets anders op om te gaan lopen naar de plaats afb.11van de bestemming of hulp in te roepen. Door weinig of geen (gevoels-)contact te hebben met het paard - het vitale (levens)centrum- raakt de ruiter tijdens een lange rit volledig uit balans en dit kan leiden tot angst, spanning en onzekerheden waardoor paard en ruiter geen eenheid meer vormen.
Bij goed geaad zijn, beloon je jezelf en je zult op die manier veel beter in staat zijn om volgens je innerlijke gevoelens, die afkomstig zijn van je ziel een harmonieus leven te leiden. Het betekent tevens dat je in staat wordt gesteld om in contact te komen met de hogere Goddelijke Wezens. En dat is alleen mogelijk, indien je goed geaard bent!

6. Geluksgevoelens
Neurowetenschapper R. Davidson van de Universiteit van Wisconsin ontdekte enige jaren geleden dat een link tussen verandering in het brein en de gezondheid van 'meditanten'. Hij spoot mensen midden in de herfst in met een griepvirus. De ene groep proefpersonen had acht weken meditatieoefeningen gedaan, de andere groep niet. De meditatiegroep had achteraf meer antistoffen in het bloed dan de controlegroep en had dus een betere weerstand. Davidson keek ook naar de hersenactiviteit en daaruit bleek dat de linker voorhersenen actiever waren bij de 'meditanten'. Activiteit in dit hersengebied wijst op een positieve levensinstelling en positieve gevoelens. Zo zijn mensen met een actieve linker anteriore cortex enthousiaster, ze hebben meer interesse, zien sneller weer de zonnige kant van de zaak als ze op een negatieve manier benaderd zijn en zijn gewoon gelukkiger. Opvallend was dat de mensen bij wie de toename in activiteit van de linker voorhersenen het grootste was, de meeste antistoffen produceerden. Dit onderzoek geeft inzicht waarop meditatie het immuunsysteem versterkt en gevoelens van geluk teweegbrengt!
appelsHet mediterend brein blijkt vooral een diep ontspannen brein te zijn. Zelfs mensen die voor het eerst mediteren, hebben al na twintig minuten minder bètagolven. Dat is een teken dat de cortex minder actief informatie verwerkt. Vele studies tonen een toename in 'alfa-activiteit' tijdens meditatie; een teken van ontspanning. En ook zogenaamde thèta-golven, die duiden op een nog diepere ontspanning, worden gemeten tijdens het mediteren. Bij ervaren 'meditanten', zoals boeddhistische monniken zijn die hersenveranderingen blijvend. Ook als ze niet mediteren, hebben zij een meer ontspannen hersengolfpatroon. Door diepe concentratie kunnen monniken die aan Zen-meditatie doen zelfs hun lichaamstemperatuur met 17 graden laten stijgen.

7. Als de 'harde schijf' vol is
Denken is een actieve bezigheid. Het kost veel energie om deze activiteiten die op ons zogenaamde bèta-bewustzijnsniveau plaatsvindt, waarbij de hersenen snelle on-ritmische bètagolven uitzenden, te behappen. Wanneer we ontspannen zijn of alleen waarnemen, dan zenden de hersenen de langzamere alfa-golven uit. Alfa-golven treden op als iemand volledig ontspannen is en daardoor optimaal ontvankelijk is voor signalen; van buitenaf maar ook van binnenuit! Het alfabewustzijnsniveau wordt gelijk gesteld aan ons superonderbewuste - het zielenniveau - waarin wij alle ervaringen en gebeurtenissen waarnemen, opnemen, registreren en bewaren. Dit niveau is een bewustzijnsniveau waar géén twijfel bestaat, alle ervaringen zijn opgeslagen en de zuivere waarheid over de persoon bevat. Want de ziel - het goddelijk deel van het Geheel, een Energiedeel van het Ene Lichaam - is de totaalsom van alle gevoelens die je ooit eens hebt gehad, uit zowel het heden als het verleden. De geest bestaat uit herinneringen en gedachten aan deze specifieke gevoelens, die ontstaan zijn uit ervaringen hier op Aarde. En het is de geest die hedendaagse herinneringen en gedachten heeft aan deze gevoelens. 'Oh, ik kan me zo slecht concentreren. Ik heb totaal geen rust in mijn hoofd. Ik ben vaak gejaagd. Ik heb het veel te druk om te oefenen. Ik heb nog zoveel werk te doen'.
Het is de geest die het brein vertegenwoordigt. De geest is niet je breinmassa, maar je verstand. En het verstand produceert een oneindige stroom van gedachten. Wat de geest wordt genoemd is in feite afb.12energie(stroom). Het is ...... gedachte. En gedachte is een energievorm en géén ding. Je hersenen zijn een ding. Het is een fysiek, biochemisch mechanisme. Het grootste en meest gecompliceerde waarmee het lichaam de energie van je gedachten vertaalt. Je hersenen zijn een stofwisselaar. Je hele lichaam is een stofwisselaar. Biochemici hebben vaak opgemerkt hoe individuele cellen hun eigen intelligentie lijken te bezitten. En dat doen ze ook! Dus je kunt simpelweg stellen dat de geest - informatie - in ieder cel zit. In je hersenen zitten meer cellen dan elke andere plek, daarom lijkt het of je geest daar zit. Je kunt je brein zien en aanraken. Dus je weet dat het bestaat. Je kunt de geest niet zien of aanraken, dus je weet niet zo zeker wat hij is of dat hij bestaat of niet. Maar je kunt stellen dat het brein de geest is in een fysieke vorm en die is overal aanwezig! Vandaar dat we het hele lichaam - de spierspanning in ons lichaam - dienen te ontspannen!

8. Het doel van meditatie
Het uiteindelijke doel is de geest te trainen in de concentratie op één ding of één gedachte, waardoor de spanningen op een natuurlijke manier kunnen afvloeien, je bewust wordt van lichamelijke signalen en de aanwezigheid van je ziel; je superonderbewuste. Dit wordt ook wel omschreven als het zijn in het 'nu'. afb.16Stel je nu eens voor dat je na een lange bergbeklimming op de top van de berg bent aangekomen en overvallen wordt door het prachtige, verre uitzicht. Door het vrije en verre uitzicht heb je de neiging om te willen vliegen; vrij zijn als een vogel in de lucht. Op het moment dat je jezelf kunt zien als een vrije vogel in de lucht vergeet je alles om je heen, heb je geen tijdsbesef meer en sta je niet stil bij de zorgen van alledag. Je voelt je volmaakt gelukkig en totaal ontspannen. Je gaat helemaal in op het moment in het 'nu'. Door in het 'nu-moment' te verkeren, ben je in staat om je zelf te her-ontdekken. De essentie van het leven te ontdekken. Ja, beter gezegd, te ontdekken wat de ziel nu eigenlijk verlangt in dit leven, wetende dat het doel van een menselijke ziel is alles te ervaren, zodat zij alles kan zijn. Je levenswerk is dan ook een uitspraak over |Wie-je-Bent|.

9. Welke effecten te verwachten?
De voordelen van het mediteren blijken zowel op het lichamelijke als het mentale vlak voor te doen. En gezien het feit dat de mens een drieledig wezen is, bestaande uit een ziel, een geest en een lichaam, is dat niet meer dan logisch. 'In een gezond lichaam heerst een gezonde geest'.

         De spirituele voordelen:

    • in contact komen met het superonderbewuste; de ziel. De kern van het mediteren!
    • in contact komen met Hogere Wezens via de toegangspoort de ziel.
    • meer spiritueel inzicht in het leven, meer kennis en inzicht over |Wie-je-werkelijk-Bent|.
    • bewustzijnsverruiming = volkomen bewust zijn van |Wie-je-Bent|.
    • leren leven in ware wakkerheid ('alert ontspannen') ofwel leven in aandacht; bewust leven!
    • bevorderen van het evolutieproces; het ontwikkelingsproces van jezelf! Spirituele groei!

      De
lichamelijke
      voordelen:

  • verlaagt de spierspanning.
  • versterkt het immuunsysteem
  • stabiliseert het autonome zenuwstelsel.
  • verbetert de bloedsomloop
  • verlaagt de hartslag en de bloeddruk.
  • reduceert de ademhalingssnelheid.
  • vermindert de slaapproblemen.
  • verlaagt de aanmaak van stresshormonen zoals adrenaline.
  • toename van energie en vitaliteit.
  • intensere beleving van zintuiglijke prikkels.
  • hogere arbeidsproductiviteit.

  • De geestelijke voordelen:
    • verlicht stressgerelateerde klachten.
    • vergroot de intuïtie en creativiteit.
    • verbetert de concentratie.
    • vergroot het zelfvertrouwen.
    • vergroot de sociaalvaardigheid.
    • een dieper gevoel van geluksbeleving.
    • vermindert verslavingsgedrag.
    • betere studieprestaties.
    • grotere arbeidsvoldoening.
    • snellere reactietijden.
    • 'verhoging' van het innerlijk bewustzijnsniveau; een groeiproces.
    • ontdekken van een andere levenshouding.
    • beter in je vel zitten; in balans raken.

Omdat je beter in je vel zit, heeft dat automatisch effect op je omgeving. Mensen reageren vriendelijker en vinden het fijn om je in de buurt te hebben.

10. Meditatie of medicijnen?
Er zijn vele onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat mediteren inderdaad allerlei gunstige lichamelijke effecten heeft. Zo hadden mensen met arteriosclerose na een half jaar mediteren minder verdikte vaatwanden, terwijl de slagaders bij een controlegroep met de ziekte intussen juist verder dichtgeslibd waren. In een onderzoek met psoriasispatiënten bleek dat de huid van mediterende vier keer zo snel genas als die van niet-mediterenden. En kankerpatiënten hadden na een aantal weken mediteren minder last van angst, woede en somberheid. Daarnaast hadden ze meer energie, minder hartproblemen en minder maag- en darmklachten. En ook pijn wordt dragelijker door mediteren.
Recent nog berichtte het gerenommeerde 'Journal of Consulting and Clinical Psychology' dat tijdens onderzoek was gebleken, dat na acht weken cognitieve therapie op basis van aandachtsmeditatie afb.17(Mindfulness), driekwart van de 61 patiënten met terugkerende zware depressies kon stoppen met het gebruik van medicijnen. Meditatie ter vervanging van antidepressiva dus [Paravisie, mrt 2009]. Ook slapeloosheid, stress, angsten en hyperventilatie kun je bestrijden met aandachtsmeditatie (Mindfulness-Based Cognitive Therapy), volgens een Brits onderzoek.
Dat ontspanning ook voor het brein op langere termijn effect kan hebben, blijkt wel uit een experiment met gevangenen. Een gevangenis bij Seattle liet bewoners tien dagen lang elf uur per dag zittend en lopend mediteren. Van deze gevangenen zat 56 procent twee jaar later weer in de gevangenis. Dat lijkt veel, maar van de gevangenen die niet hadden gemediteerd viel maar liefst 75 procent terug. De criminelen die aan de sessies hadden meegedaan, gebruikten twee jaar later ook minder drugs, minder alcohol en waren minder depressief. Uit een ander onderzoek bleek dat het aantal medische consulten onder mediterenden afnam met 44 procent, het aantal cardiovasculaire ziekten met 87 procent en infectieziekten met 30 procent.Geen wonder dat steeds meer artsen naast medicatie ook meditatie gaan voorschrijven. Het grote voordeel: stil op een kussentje zitten kost niets en heeft geen bijwerkingen [Psychologie Magazine]. De vraag is nu wanneer de lagere scholen gaan starten met het dagelijks mediteren? Want jong geleerd, is oud gedaan!

11. 'Sporten maakt slimmer'
De Japanse hersenonderzoeker Kisuo Kubota van de universiteit van Niho Fukushi ontdekte dat vier keer per week een halfuur flink bewegen het gehalte Brain Derived Neurotrophic Factor (BDNF) in de hersenen stevig opkrikt; een 'boost' geeft. 'Lichaamsbeweging heeft een duidelijk meetbaar positief effect op het geheugen, het leervermogen en op het vermogen van de hersenen om beschadigde cellen te repareren', aldus Kubota. 'We wisten al dat dit alles voor ratten geldt, nu kunnen we aantonen dat ook mensen problemen aanzienlijk effectiever oplossen wanneer ze drie á vier keer per week een halfuurtje op of iets boven de lactaatgrens trainen'. De lactaatgrens is de mate van inspanning waarbij we echt moe worden en onze spieren beginnen te voelen. Hoe meer we ons inspannen des te makkelijker de 'infrastructuur' van de hersenen wordt uitgebreid en des te langer dit fenomeen aanhoudt. Het aantal verbindingen in onze hersenen neemt alleen toe wanneer er aansluitend een beroep op het brein wordt gedaan. Het nadien acuut stoppen met bewegen heeft volgens Kubota tot gevolg dat het gecreëerde effect langzaam wegebt [AD Magazine].
afb.19Wel is gebleken dat de sportprestaties door meditatie werden verbeterd. Zo leerde Richard Kraijcek met behulp van Zen-meditatie een mislukte bal sneller uit zijn hoofd te zetten en zich weer op het volgende moment te concentreren. En uit een Zweeds onderzoek bleek dat mediterende schutters beter presteerden dan hun collega's. Marathonlopers die zes maanden hadden gemediteerd, herstelden sneller van vermoeidheid en stress en het had minder impact op hun immuunsysteem. Meditatie in dit onderzoek werd steeds vergeleken met een andere vorm van ontspanning, namelijk autogene training. De conclusie was, dat gewone ontspanningsoefeningen minder effect hadden dan meditatie.

12. 'Slimmer door mediteren?
Wetenschappers van de universiteit van Californië hadden met een MRI-scan de hersenen onderzocht van 44 mensen. Van deze groep had de helft tussen de vijf en 45 jaar gemediteerd. Dat bij meditatie stressniveau's in het lichaam lager zijn, en het immuunsysteem verbetert, is nagenoeg bekend. Maar niet eerder was volgens de Amerikanen aangetoond dat ook de hersenstructuur verandert. De zogenaamde hippocampus, het deel van de hersenen dat gerelateerd wordt aan geheugen en leervermogen, blijkt beduidend groter bij mediterenden te zijn. 'Dit kan ook verklaren waarom zij het bijzondere vermogen hebben positieve emoties te cultiveren, en hun emoties te reguleren', aldus de Amerikaanse onderzoeker E. Luders.
In Nederland zet hoogleraar Cognitieve Psychologie in Leiden, Bernard Hommel enige vraagtekens bij de claims van de Amerikanen. 'Dat de hersenen groter zijn, geloof ik. Maar grotere hersenen en positiever zijn, betekent niet automatisch meer intelligentie; intelligentie quotiënt (IQ). Als de grootte van het brein afb.20bepalend is voor intelligentie, dan zou een olifant vijf keer intelligenter zijn dan Einstein. Dat lijkt met niet waarschijnlijk'. Toch neemt de hoogleraar het onderzoek serieus. 'Dat het lichaam verandert door meditatie is volgens hem nu een bewezen feit. Het is bijzonder dat je lichaam kan veranderen door een puur mentale activiteit. Maar wat dat nu precies betekent, moeten we nog uitzoeken' [Spits, mei 2009].

Spirituele intelligentie

Het IQ is een maat voor de analytische en rationele intelligentie: het oplossend vermogen van logische of strategische taken. Bij emotionele intelligentie (EQ) gaat het om gevoel, gevoeligheid voor, bewustzijn van en empatisch (invoelend) vermogen betreffend de eigen gevoelens en die van anderen. Spirituele intelligentie (SQ) wordt gezien als een vorm van intelligentie betreffende het aanpakken en oplossen van levensvragen en zingeving. Het gaat om verbindend denken, te weten: bezieling, creativiteit, inzicht en intuïtief vermogen. SQ wordt gezien als de motor, de kracht die onze persoonlijke groei aandrijft. Spirituele intelligentie wordt gezien als het vermogen om ons handelen en aanwezigheid op Aarde in een ruimere context te plaatsen, om zin te geven aan ons bestaan. SQ stelt je in staat om jezelf vragen te stellen als: Wil ik deze situatie waar ik in zit eigenlijk wel? Zou ik het niet liever veranderen, niet een betere situatie creëren? Waarom leef ik eigenlijk? En wat is de zin van het doodgaan? Reïncarneren wij allemaal?
Om meer inzicht te krijgen in de ontwikkeling van het spirituele intelligentievermogen zou ik graag willen verwijzen naar de Nieuwsbrieven (Nieuwsbrief Mei 2009 in het bijzonder) en het thema 'De Ziel' vermeld op de website www.hetnieuweinzicht.nl

Meditatie zal ongetwijfeld bijdragen tot het openen van een verbindingskanaal met ons innerlijk vermogen, het verenigen van de mens met zijn innerlijke Zelf; de ziel! En het is juist de ziel die alwetend is. De ziel weet alles wat er te weten valt. Niets is haar onbekend. Waarom dan niet communiceren met onze ziel, om onze vragen beantwoord te krijgen?

Klik hier voor meer informatie  Meditatie, deel II 'Een betere balans tussen lichaam en geest' - Nieuwsbrief Oktober 2009

Hans Zevenboom