‘De reguliere medische wereld heeft verbazingwekkend weinig aandacht voor de ademhaling. Misschien omdat er géén pil bestaat die de ademhaling verbetert?’

‘Onvoldoende zuurstoftoevoer naar de hersenen is de voornaamste oorzaak van geheugenverlies’.

Stelling: ‘Om op een juiste wijze adem te halen, moeten we de hersenen her-programmeren!’

1.0 Inleiding

‘Zonder ademhalen is er geen leven’ – zegt Vedanta; Indiase kernfilosofie.

We kunnen een hele tijd zonder voedsel leven, een paar dagen zonder water, maar slechts enkele minuten zonder zuurstof in te ademen. Ademen is de belangrijkste lichaamsfunctie en als die ontbreekt gaan we dood.
In feite beschouwen we zuurstof (O2) als vanzelfsprekend en daarmee ook ademhalen, wat de meeste mensen trouwens erg slecht doen. En nu wil men zelfs wereldwijd de aan zuurstof gepaarde kooldioxide (CO2) tot volksvijand nummer één maken, en dat is regelrecht misdadig; een ramp!

Aan het eind van de 19^e eeuw werd door wetenschappers Bohr en Verigo ontdekt dat kooldioxide (CO2) verantwoordelijk is voor de verbinding tussen zuurstof en hemoglobine. Want als het kooldioxidegehalte in het bloed lager dan normaal is, leidt dit tot problemen bij het vrijkomen van zuurstof uit hemoglobine. Volgens het Verigo-Bohr-effect kunnen we stellen dat een door te snel ademen veroorzaakte kooldioxidetekort leidt tot zuurstofgebrek in lichaamsweefsels en dus in de lichaamscellen. Hoe sneller we ademen, des te verder duwen we ons zuurstofniveau omlaag en des te meer lijden onze cellen aan hypoxie (verminderde zuurstofvoorziening van de cellen). Chronische, verborgen hyperventilatie (te veel ademhalen) komt dan ook veel voor bij westerse mensen.

‘Mensen die op heel grote hoogten wonen, leven aanmerkelijk langer; er komen bij hen minder kanker, hartziekte en andere degeneratieve aandoeningen voor dan bij mensen die rond zeeniveau wonen’. [ Dr. Ray Peat; studie van Mortimer, 1977 en studie van Weinberg, 1987]

Als we dus correct ademhalen, leven we over het algemeen langer en zijn we veel gezonder. Niemand – zeker de farmaceutische industrie - wil er openlijk voor uitkomen, maar er is géén beter medicijn dan zuurstof en géén betere manier om het in te nemen zonder extra kosten dan door te leren je ademhaling te beheersen!

2.0 Ons lichaam

Een mens bestaat voor circa 60% uit water. Water bestaat uit de grondstoffen waterstof en zuurstof. Water is het hoofdbestanddeel van het menselijk lichaam maar het percentage schommelt ‘slechts’ rond 55 à 65 procent. Het grootste deel van dat water – bij een volwassen man toch al gauw zo’n 45 liter – zit in de cellen van ons lichaam: een cel is eigenlijk een zakje water met daarin verschillende structuren.
Niet alle organen zijn overigens even waterrijk: de longen bestaan bijvoorbeeld voor 90 procent uit water; de huid voor 80 procent en de hersenen voor 70 procent. Botten en tanden bevatten toch ook nog respectievelijk 20 en 10 procent. De overige 40 procent van het totale watergehalte bevindt zich buiten de cellen en 7 à 10 procent in het bloed; de rest zit tussen de lichaamscellen.

‘De basis van het leven is zuurstof’

Het menselijk lichaam bestaat dus ook voor een groot deel uit het element zuurstof. De fysiologie van zuurstof (O2) brengt ons bij de basis van het leven, waar we andere bouwelementen aantreffen zoals water (H2O), koolstof, bicarbonaat, CO2, magnesium, zwavel en nog een heel boel andere stoffen als jodium, selenium en alle basisaminozuren, en ga maar zo door.

‘Zuurstof is essentieel voor het menselijke lichaam, en de effecten ervan reiken veel verder dan de ademhaling’.

Zuurstof, waterstof en koolstof vormen ons lichaam. Water – waterstof en zuurstof – maakt 70 procent van het lichaam uit, en koolstof is een element dat in alle biologische moleculen zit.

Ons lichaam bestaat voor 97,85% uit de volgende elementen:

65% Zuurstof        – zit in bijna alle stoffen
18% Koolstof        – zit in bijna alle stoffen
10% Waterstof     – zit in bijna alle stoffen
3% Stikstof           – eiwitten en DNA
1,5% Fosfor          – DNA, botten en tanden
0,35% Calcium      – botten, tanden en bloed

‘Als tekorten aan minder vitale elementen zoals vitaminen, mineralen en enzymen al het menselijke lichaam van zijn gezondheid en vitaliteit kunnen beroven, hoeveel groter moet de schade dan niet zijn bij een gebrek aan zuurstof, het element dat algemeen wordt beschouwd als het meest vitaal voor het leven?’ [Townsend Letter for Doctors]

Afb. lichaamssamenstelling op vijf niveaus.

We hebben alle elementaire levensbouwstenen keihard nodig en als er zelfs maar één vitamine ontbreekt, dan kunnen we doodziek worden. Maar koolstof en zuurstof hebben we elk moment van de dag nodig, anders sterven we.

‘Zuurstof is de bron van leven voor alle cellen. Alle ernstige ziekten gaan hand in hand met een laag zuurstofgehalte. Gebrek aan zuurstof in lichaamsweefsel is een duidelijke indicatie voor een ziekte …. Het is tevens de eigenlijke oorzaak van alle degeneratieve ziekten’. [Dr. Stephen Levine, Moleculair Bioloog en geneticus]

3.0 Levensenergie

‘Zuurstof is voor het lichaam onontbeerlijk. We kunnen een hele tijd zonder eten en drinken. Maar zonder zuurstof houden we het maar een aantal seconden vol, het is de levensvonk’ [Dr. Charles H. Farr]

Een mens heeft ca. 14% zuurstof nodig om goed te kunnen leven. Maar ca. 41% van de mensheid krijgt minder dan 10%, en een sterk dalende tendens zet zich voort!

‘Atmosferische vervuiling is een aanslag op de hoeveelheid levensnoodzakelijke zuurstof!’

Ongeveer 90% van de ‘levensenergie’ van het lichaam wordt door zuurstof aangemaakt. Ja, alle processen in het lichaam worden door zuurstof geregeld.
Onze hersenen bijvoorbeeld verwerken miljarden bits aan informatie per seconde, maar dan kan alleen dankzij zuurstof. Hoewel het menselijk brein slechts 2% van het lichaamsgewicht vormt, krijgt het ongeveer 20% van de totale zuurstofconsumptie van het lichaam. Het brein heeft een aanzienlijke hoeveelheid zuurstof nodig om alle noodzakelijke functies zoals voedselconsumptie of slaap uit te voeren. 

Vier basiscomponenten die met het creëren en in standhouden van leven te maken hebben zijn proteïnen, koolhydraten, water en energie. Bekijk van elk hun chemische samenstelling, en dan wordt het belang van zuurstof steeds duidelijker. 

1. Koolhydraten =       koolstof + waterstof + zuurstof
2. Proteïnen      =       stikstof + koolstof + waterstof + zuurstof
3. Water           =       water + zuurstof
4. Energie         =       koolhydraten + zuurstof

Wat hieruit zeer duidelijk blijkt, is dat al deze basiscomponenten of elementen minstens één ding gemeen hebben, nl. zuurstof. Het menselijk lichaam – het leven - bestaat dus voor het grootste deel uit het element zuurstof.

4.0 Ademhaling

‘Er is wetenschappelijk aangetoond dat de concentratie aan zuurstof in de atmosfeer langzaam afneemt …. In Japan wordt tegenwoordig regelmatig gebruik gemaakt van zuurstofzuilen en draagbare zuurstoftankjes, omdat de mensen uit de sterk verontreinigde lucht niet meer voldoende zuurstof kunnen inademen´. [Dr. John Muntz, PH.D. voedingswetenschapper]

4.1 Gasuitwisseling

De gaswisseling is gebaseerd op het diffusiemechanisme: vanuit de ingeademde lucht diffunderen zuurstofmoleculen naar het bloed, en de koolstofdioxidemoleculen gaan in tegengestelde richting.
Elk ademhalingsstelsel is er op gebouwd om de diffusiesnelheid zo groot mogelijk te maken. Hier geldt de wet van Fick. Hoe groter het diffusieoppervlak en hoe kleiner de diffusieafstand, des te sneller kan de diffusie plaatsvinden. Ook moet het concentratieverschil zo groot mogelijk gehouden worden door bijvoorbeeld de lucht voortdurend te verversen en het bloed zo snel mogelijk door te laten stromen.

‘Zuurstofgebrek = Vaatvernauwing, hartproblemen?’

De vele longblaasjes hebben samen, mede door hun grote elasticiteit, een groot oppervlak: bij rustige ademhaling ongeveer 70 m2, bij diepe inademing ongeveer 100 m2 (om je een idee te geven: het huidoppervlak van een volwassene bedraagt ongeveer 1,5 m2). Vanuit alveolaire lucht (de lucht in de longblaasjes) diffundeert zuurstof naar het relatief zuurstofarme bloed. De zuurstof hoeft hiervoor maar twee wanden te passeren: de wand van het longblaasje (= één cellaag) en de wand van het haarvat (één cellaag). De diffusieafstand is dus heel klein.

Zuurstof [O2] lost slecht op in bloedplasma! Het meeste wordt gebonden aan hemoglobine in de rode bloedcellen. Per 100 ml bloed kan er maximaal 20 ml O2 worden gebonden. Het bloed is dan met zuurstof verzadigd. Verzadigd bloed stroomt verder via de longaders naar het hart en vandaar naar de weefsels. In de alveolaire lucht is de koolstofdioxideconcentratie laag, zodat dit gas vanuit het bloed in de longblaasjes diffundeert. De hemoglobine in de rode bloedcellen neemt de zuurstof op en versnelt de afgifte van CO2.

De ademhaling heeft dus twee functies: zuurstof in het lichaam brengen en het overschot aan koolstofdioxide (kooldioxide of koolzuurgas; CO2) uit het lichaam afvoeren.

4.2 In balans?

De inademingslucht bevat circa 21% zuurstof. De uitademingslucht bevat altijd nog 17% zuurstof. Bij een normale, rustige ademhaling is dit proces in balans, waardoor het lichaam voldoende zuurstof krijgt om goed te kunnen functioneren. Maar uit wetenschappelijke onderzoeken is het al heel lang bekend, dat de mens onvoldoende zuurstof tot zich neemt; dat in bepaalde delen van het lichaam géén genezing kan plaatsvinden zonder voldoende zuurstof; dat de zuurstof die je moet inhaleren voor 90 tot 95% zuiver (!) moet zijn; dat het één van de vele eigenschappen van zuurstof is dat het schadelijke bacteriën dood; dat als we niet voldoende zuurstof hebben onze cellen zich met gifstoffen vullen; dat door een te snel ademhalen (stress is hier de oorzaak van) er een kooldioxidetekort ontstaat dat leidt tot zuurstofgebrek; dat er voldoende zuurstof in het bloed aanwezig is, maar onvoldoende in de cellen; dat er een precies evenwicht bestaat tussen kooldioxide en de concentratie van protonen in het bloed, etc. etc.

‘Tussen de leeftijd van 30 en 40 jaar daalt ons zuurstofniveau het sterkst (tot 10%)’.
‘Naarmate we ouder worden, daalt ons zuurstofniveau elke tien jaar gemiddeld 5%!’

De centrale vraag in dit artikel is dan ook: Is je individueel ademhalingssysteem perfect, voldoende of onvoldoende? Een te snelle, incompleet ademhalingsproces? En, wat is dan de ‘veroorzaker’ van dit incomplete ademhalingssysteem? Stress, gewoontevorming, gemakzucht, onwetendheid, ……… ?

[1] Hemoglobine is een gespecialiseerd eiwit dat het transport van zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂) door het bloed van veel dieren verzorgt.

5.0 Controlepauze-methode

Dr. Buteyko [1] heeft een gemakkelijke methode bedacht waarbij je redelijk precies kan vaststellen wat jou huidige staat van gezondheid is. Deze methode heet de controlepauze-bepalen.
Bij de controlepauze [CP] kun je vrij gemakkelijk zien hoeveel CO2 je in je longblaasjes hebt en daarmee bepalen of je ademhaling normaal is of deze van de norm afwijkt. Je kunt ook de mate van deze afwijking bepalen.

Met de controlepauze bepaal je hoeveel seconden je zonder lucht kunt blijven, vóórdat je een gevoel van een tekort aan lucht krijgt. Het is van belang dat je absoluut niet probeert het geforceerd te verlengen, want dan houd je alleen jezelf maar voor de gek. De tijd dat je comfortabel je ademhaling kon stoppen, noemen we de Controle Pauze (of CP).

Zo meet je de Controle Pauze [CP]:

1. Zit een paar minuten rustig op een stoel. Adem heel normaal, en door je neus.
2. Na een normale uitademing knijp je de neus dicht (je stopt dus met ademen).
3. Wacht zo tot je de eerste aandrang tot ademen voelt, en begin dan weer te ademen.

CP-waarden

1. Ongeveer 15 seconden: je ademt zwaar en diep.
2. Ongeveer 25 seconden: je ademt nog ongeveer twee keer zo veel als de medisch norm van 12 keer
3. Ongeveer 35 seconden: je ademt nog iets te veel, maar veel last zal je er niet van hebben. Kijk wel uit voor langdurige stress.
4. Ongeveer 45 seconden: je ademhaling is uitstekend. Niets meer aan doen!

[1] De Russische arts Buteyko (1923 – 2003) deed ruim vijftig jaar onderzoek naar het verband tussen ademhaling en gezondheid. De Buteyko-techniek is al jaren een bekend fenomeen in Rusland en wint wereldwijd aan populariteit.

6.0 Twee fysiologische zuurstofniveaus

A. Longademhaling (uitwendig)

In de longen vindt de gasuitwisseling plaats van zuurstof en kooldioxide. Dankzij de werking van de spieren en zenuwen, hun interactie en tal van andere fysiologische processen (waaronder osmose en colloïd-osmotische druk), wordt in de longblaasjes zuurstof uit de ingeademde lucht opgenomen in het bloed  en koolzuurgas [1] – een afvalstof van de celstofwisseling – afgegeven aan de lucht.

B. Intracellulaire ademhaling (inwendig)

Het lichaam bestaat uit verschillende soorten cellen, zoals huidcellen, bot-, lever- en hersencellen. Aangezien het lichaam is opgebouwd uit cellen moet de juiste longademhaling gericht zijn op de intracellulaire ademhaling, ofwel de cel-gasuitwisseling.
Op de keeper beschouwd hebben alle fysiologische processen tot doel deze celstofwisseling  vlekkeloos te laten verlopen, omdat anders onherroepelijk de dood volgt.

[1] Koolstofdioxide, ook kooldioxide of koolzuurgas genoemd, is een anorganische verbinding van koolstof en zuurstof. Koolstofdioxide wordt gevormd bij volledige verbranding van koolstof of koolstof houdende verbindingen.

7.0 Longfunctie

De medische norm voor een normale ademsnelheid – ademfrequentie - voor volwassen slecht 12 ademhalingen per minuut! De Buteyko-norm slechts 8x per minuut!

Door middel van een spirometer is het mogelijk metingen te verrichten van de hoeveelheid lucht (= volume) die iemand in- en uitademt. Je kunt door bepaalde longvolumes te meten en te berekenen een beeld krijgen van iemands longfunctie.

Bij een volwassene die rustig ademhaalt, is het ademvolume (VT) ongeveer 0,5 liter. Dat betekent dat er per ademhaling 0,5 liter lucht verplaatst wordt. Wanneer een volwassene zo diep mogelijk inademt, is het volume ongeveer 3 liter.
Wanneer je na een normale uitademing nog verder geforceerd uitademt, pers je nog ongeveer 1,5 liter lucht uit de luchtwegen. Er zit dan nog steeds lucht in de longen, want de longen kunnen nooit helemaal leeg geperst worden. Het restvolume (RV) bedraagt ongeveer 1,5 liter. Met bovenstaande getallen kan je de totale capaciteit (TC) berekenen: 0,5 + 2,5 + 1,5 + 1,5 = 6 liter. Dit wordt het maximale longvolume genoemd.

Bij de bepaling van iemands longfunctie is de vitale capaciteit (VC) een belangrijke waarde. Het is de hoeveelheid lucht die in één ademhaling maximaal verplaatst kan worden, dus 0,5 + 2,5 + 1,5 = 4,5 liter. De individuele waarde is afhankelijk van iemands lichaamsbouw, maar ook van de conditie.

Is de vitale capaciteit kleiner dan 4,5 liter, dan kan dat betekenen dat deze persoon een verminderde beweeglijkheid heeft van de borstkas of dat de elasticiteit van de longen afgenomen is. Als dat laatste het geval is, dan blijft er te veel lucht achter in de longen.

Het aantal keren dat er per minuut geademd wordt, heet de ademfrequentie. In rust is de ademfrequentie gemiddeld 15 [1]. Tijdens inspanning kan dit oplopen tot 30. De adem-frequentie in combinatie met het ademteugvolume levert het ademminuutvolume. Dit is het volume lucht dat per minuut in- of uitgeademd wordt. Dit volume is afhankelijk van de ademfrequentie en van het ademteugvolume. In rust is het ongeveer 7,5 liter/minuut, bij grote activiteit kan het oplopen tot 30 x 3,5 (of meer) = 105 liter/minuut (of meer).

Hoe sneller je ademt, hoe oppervlakkiger er ingeademd wordt. Het lukt dan niet om alle lucht in die zeer korte ademtijd te verplaatsen.

[1] In de medische boeken wordt gesteld dat de normale ademhalingssnelheid/- frequentie voor volwassen slecht 12 ademhalingen per minuut [Medische norm] in rust is. Ademhalingssnelheden bij kankerpatiënten en ander ernstig zieken zijn gewoonlijk hoger, meestal ongeveer 20 ademhalingen per minuut. De norm volgens dr. Buteyko behoort de ademhalingsfrequentie in rust slechts 8 x te zijn!

8.0 Dode ruimte

De dode ruimte is het deel van de luchtwegen waar géén gaswisseling kan plaatsvinden. Dat zijn: neus- en mondholte, keelholte en strottenhoofd, luchtpijp en luchtpijpvertakkingen en bronchiolen (kleine vertakkingen van de bronchiën). Alléén in de longblaasjes vindt er gaswisseling plaats.

Bij een normale ademhaling blijft er altijd ongeveer 3 liter lucht achter in de luchtwegen. In deze 3 liter lucht vindt gaswisseling plaats. Hierdoor ‘verslechtert’ de luchtkwaliteit in de longen (zuurstof wordt onttrokken en het koolstofdioxidegehalte neemt toe). De ingeademde lucht zorgt voor verversing: ‘verse’ lucht wordt voortdurend vermengd met ‘afgewerkte’ lucht. Er blijkt bij elke rustige ademteug slechts 0,35 liter verse lucht tot in de longen door te dringen. De rest (0,5 – 0,35 = 0,15 liter) zit in de dode ruimte.

Van de totale hoeveelheid lucht die zich na een rustige inademing in de longen bevindt, is dus slechts 10% verse aanvoer. Dit lijkt weinig, maar het is uiterst functioneel. Hierdoor blijft namelijk de samenstelling van de alveolaire lucht vrijwel constant; er komen geen pieken in de zuurstof- of koolstofdioxideconcentraties voor. Grotere schommelingen in de gasconcentraties zouden heel schadelijk kunnen zijn voor de uiterst kwetsbare longblaasjes.

9.0 De hersenstam; het ademhalingscentrum

‘Het ademhalingscentrum lijkt het meest op een thermostaat in je woonkamer’

Het ademhalingscentrum in de hersenstam reguleert de ademhaling. Dit is een netwerk van zenuwcellen in het onderste deel van de hersenen; in een gebiedje genaamd het preBötzinger complex. Biochemicus Mark Kranow noemt deze structuur ook wel de ‘pacemaker voor ademhaling’.

Ademen is een semi-autonoom proces. Dat autonoom betekent dat de ademhaling zichzelf regelt: we hoeven er niet op te letten. En het is semi-autonoom, omdat we de ademhaling daarnaast ook bewust kunnen beïnvloeden. We kunnen bijvoorbeeld bewust diep en snel gaan ademen, of de ademhaling een tijdje stoppen.

'Pacemaker voor ademhaling'

De groene lijn is de hersenroute die het ademhalingscentrum direct verbindt met het ‘alertheidscentrum’ (arousal center) en de rest van de hersenen. Via dit hersencircuit kunnen ademhaling en hogere hersenstructuren zonder omwegen met elkaar praten. [afb. Kevin Yackle, Linsay A. Shwarz]

De werking van dit ademhalingscentrum is echter complex, maar in grote lijnen is dit wat er gebeurt:

1. Het ademhalingscentrum houdt de zuurgraad [1], deconcentratie zuurstof (O₂) en de concentratie koolzuurgas (CO₂) van het bloed nauwlettend in de gaten. Daarvoor maakt het gebruik van sensoren (een soort chemische waarnemings-receptoren, chemoreceptoren) die het langsstromende bloed meten en signalen afgeven.
   De zenuwprikkels die in het ademhalingscentrum binnenkomen, zijn afkomstig van de longen, de borstkas en ‘lichaampjes’ in de halsslagader en de aorta. Ze kunnen chemische veranderingen in het bloed opsporen, zoals een daling van het zuurstofgehalte, een stijging van het kooldioxidegehalte en een stijging van de concentratie van waterstofionen in het bloed. Een zeer belangrijke sensor zit in de halsslagader die bloed naar het hoofd toebrengt.
2. In de hersenen bevinden zich vergelijkbare centra, die ook gevoelig zijn voor chemische veranderingen in het bloed. Die zorgen er bijvoorbeeld voor dat de ademhaling versnelt als het kooldioxidegehalte (CO2) in het bloed stijgt. Als de ademhaling versnelt, kan het overtollige kooldioxide namelijk beter uit het bloed worden afgevoerd.
3. Het uitzetten van de longen wordt bovendien beperkt door een reflexmechanisme, dat in werking treedt als de luchtwegen uitrekken. Verder versnelt de ademhaling als bepaalde zintuigcellen in de longen (J-receptoren genaamd) geprikkeld worden, doordat kleine bloedvaatjes in de longen verstopt raken of als er zich vocht in de longen ophoopt (oedeem).

Op basis van al deze informatie regelt het centrum de ademhaling. De concentratie CO₂ is daarbij het aller belangrijkste omdat deze voortdurend wisselt; veel sneller dan de zuurgraad [1] van het bloed of de concentratie zuurstof (O2) in het bloed.

[1] Zuurgraad van het bloed: als het bloed reeds te zuur is, kan het lichaam niet anders dan de gifstoffen uit het bloed halen en ze in cellen afzetten om te zorgen dat he bloed de juist pH-waarde behoudt. Daarbij komt nog dat als het bloed te zuur is, de cellen niet via het bloed kunnen ontgiften.

9.1 Een constant CO₂-niveau in het bloed creëren

Het ademhalingscentrum probeert dus de hoeveelheid CO₂ (kooldioxide, 2)  in het bloed constant te houden. Het heeft als het ware een bepaalde concentratie CO₂ als norm (!) gekozen en probeert het werkelijke CO₂-niveau in het bloed zo dicht mogelijk bij deze norm te houden.

Dat wordt in de tekening weergegeven. De rode lijn is bijvoorbeeld die norm: dat is waar het ademhalingscentrum naar streeft. De groene lijn is de werkelijk hoeveelheid CO₂ in het bloed en die zal vaak iets van de norm afwijken.

Van het ademhalingscentrum lopen zenuwen naar de ademhalingsspieren (zoals het middenrif). Het ademhalingscentrum kan dan: (1) het ademhalingstempo veranderen (als we sporten gaan we bijvoorbeeld vanzelf sneller ademen), of (2) de diepte van de ademhaling veranderen (vaak gaan we bij sporten ook dieper ademen). Door meer of minder te ademen wordt de ademhaling voortdurend aangepast bij wat we doen en wordt de hoeveelheid CO₂ in het bloed zo constant mogelijk gehouden! Mits dat lukt! Denk maar eens aan chronische hyperventilatie.

Helaas …… de reguliere medische wereld heeft verbazingwekkend weinig aandacht voor de ademhaling. Misschien omdat er géén pil bestaat die de ademhaling verbetert?
Daarom wordt chronische hyperventilatie [1] vaak over het hoofd gezien!

Het lichaam heeft voor de productie van energie zuurstof O₂ nodig. Bij de productie van deze energie wordt kooldioxide (CO_2, [2]) gevormd. Helaas, de medische wetenschap – de farmacie met name - blijft maar aanmodderen met het verstrekken van onjuiste informatie, omdat ze in wezen niet willen accepteren dat er een direct verband bestaat tussen zuurstof en kooldioxide. Weinig medische wetenschappers én ademcoaches weten dat een verlaagd koolstofdioxideniveau in het bloed leidt tot een verminderde zuurstoftoevoer naar de cellen in het lichaam, met inbegrip van hersenen, hart en nieren!

Een te hoog kooldioxide gehalte wordt hypercapnia [3] genoemd en heeft in het algemeen ademnood en vermoeidheid tot gevolg. Ook verwarring, duizeligheid, spierkrampen, hoofdpijn, misselijkheid, spierpijn in de borstspieren en bewusteloosheid kunnen hierdoor veroorzaakt worden.
Een te laag kooldioxide gehalte in het bloed wordt hypocapnia [4] genoemd en kan resulteren in spiertrillingen, kramp, duizeligheid en bewusteloosheid.

Maar ………….. Oké, aldus de medische wetenschap, ons ademhalingsstelsel is er in de eerste plaats voor de gasuitwisseling [5]; het speelt een rol bij de warmteafgifte, de uitscheiding van water, de communicatie (spreken, zingen, fluiten) en het ruiken en proeven.

[1] Dit zijn enkele symptomen die het gevolg kunnen zijn van chronische hyperventilatie (over-ademen). Voor de hersenen geldt: duizeligheid, licht in het hoofd, slechte concentratie, geheugenverlies, nervositeit, spanning, bezorgdheid, paniekgevoelens, angst zonder reden, hyperventilatie-aanvallen, geestelijke vermoeidheid, snel emotioneel, snel geïrriteerd zijn, piepende oren, vlekken voor de ogen, etc.
[2] Koolstofdioxide, ook kooldioxide of koolzuurgas genoemd, is een anorganische verbinding van koolstof en zuurstof. Koolstofdioxide wordt gevormd bij volledige verbranding van koolstof of koolstof houdende verbindingen.
[3] Hypercapnia – ook bekend als hypercarbie en CO2 vasthouden – is een toestand van abnormaal verhoogde kooldioxide (CO2) in je bloedbaan hebt. Het gebeurt meestal als gevolg van hypoventilatie, of niet in staat zijn om goed te ademen en zuurstof in je longen te krijgen.
[4] Hypocapnie of hypocapnia is de benaming voor een verlaagde hoeveelheid koolstofdioxide in het bloed. Hypocapnie is meestal het gevolg van te snel of te diep ademhalen, beter bekend als hyperventilatie.
[5] Gasuitwisseling (van twee gassen) is de uitwisseling van zuurstof en kooldioxide. Deze uitwisseling vindt plaats tussen de miljoenen longblaasjes in de longen en de haarvaten die daaromheen liggen.

10.0 Het effect van een verkeerde ademhaling

Ons hoofdprobleem is een ontregeld ademhalingscentrum [= disfunctioneel ademen]

Het ademcentrum in de hersenen activeert de ademhalingsspieren in de borst en buik. Hoe vaak dat gebeurt, wordt bepaald door de zuurgraad [1] van het bloed. De zuurgraad stijgt en daalt mee met de hoeveelheid kooldioxide (CO2) in het bloed.

Een veelgehoord misverstand in de geneeskunde is dat koolstofdioxide (CO2) alléén een afvalproduct is, dat afgevoerd moet worden. Ten dele klopt dit, maar CO2 heeft ook een belangrijke functie in ons lichaam. Het zorgt ervoor dat de zuurstof die we inademen, kan worden opgenomen door ons lichaam. Door teveel lucht in- en uit te ademen, daalt de CO2-concentratie in de longen. Hierdoor daalt ook de CO2 concentratie in het bloed. Gevolg hiervan is, dat er minder zuurstof kan worden opgenomen door ons lichaam.

Continue teveel en te diep, te snel ademen kan er dus voor zorgen dat er juist een tekort aan zuurstof ontstaat in onze lichaamscellen en dus onze organen. Dit kan allerlei klachten veroorzaken, denk bijvoorbeeld aan duizeligheid, vermoeidheid, etc. etc.. Het lichaam wil dit zoveel mogelijk compenseren [Hfdst. 9.1] en kan verschillende maatregelen nemen, zoals het vernauwen van bloedvaten en bronchiën en het produceren van meer slijm in de longen.
Zo kan bijvoorbeeld chronische hyperventilatie [2] op langere termijn allerlei klachten veroorzaken, zoals vermoeidheid, benauwdheid, concentratieverlies, lusteloosheid, geestelijke vermoeidheid, hartkloppingen, hoge bloeddruk en angst. Zelfs ziektes zoals ADHA en autisme worden door sommige onderzoekers aan een slechte ademhaling gekoppeld.

Stress en een burn-out: ‘een groot maatschappelijk probleem aan het worden!’

Het hoofdprobleem van een ‘verkeerde’ ademhalingsmethode is dus, dat het ademhalingscentrum in de hersenen ontregeld is. Dit ademhalingscentrum meet voortdurend de hoeveelheid koolzuurgas [kooldioxide, CO2] in het bloed (bijvoorbeeld in een halsslagader), en bepaalt op basis van deze informatie hoe diep en hoe vaak we moeten ademen. Maar helaas ons ‘ontregeld ademhalingscentrum’ is gewend geraakt aan een (te) lage concentratie koolzuurgas en probeert dit lage niveau vast te houden door de ademhaling diep (volume) en snel te houden.
Bij een tekort aan CO2 ontstaat altijd vaatvernauwing, waarbij een vermindering van de bloedvoorziening in de hersenen tot 30% a 40% kan worden aangetoond! Stress is in veel gevallen de veroorzaker, de boosdoener!

[1] Zuurgraad van het bloed: als het bloed reeds te zuur is, kan het lichaam niet anders dan de gifstoffen uit het bloed halen en ze in cellen afzetten om te zorgen dat he bloed de juist pH-waarde behoudt. Daarbij komt nog dat als het bloed te zuur is, de cellen niet via het bloed kunnen ontgiften. Als je pH te zuur is, heb je te weinig zuurstof. Als je pH-waarde van je lichaam uit balans is, kun je vitaminen, mineralen, supplementen en voedsel niet doelmatig opnemen!
[2] Chronische hyperventilatie is een ademhalingspatroon waarbij een persoon gedurende meer maanden sneller ademt dan nodig is voor goed functioneren van het lichaam waardoor klachten ontstaan.

11.0 Je hersenen en een verkeerde ademhaling

Ademhalen is niet alleen belangrijk voor het binnenkrijgen van zuurstof. Het kan ook je denkprocessen beïnvloeden. 

Een verkeerde ademhaling door stress wordt tegenwoordig ‘disfunctioneel adempatroon’ genoemd en vroeger sprak men meer van ‘hyperventilatie’. Met beide termen wordt bedoeld dat je voortdurend te veel én te snel ademt.

Peter Litchfield, een medische wetenschapper met een sterke interesse in de ademhaling, vertelde tijdens een Buteyko conferentie in Schotland over zijn onderzoek naar de opname van zuurstof door de hersenen. Hij kan met speciale apparatuur meten hoeveelheid zuurstof de hersenen daadwerkelijk opnemen. Dan krijg je dit soort foto’s.

Rood en lichtblauw betekenen dat er véél zuurstof in de hersencellen aanwezig is. Donkerblauw betekent dat er weinig tot zeer weinig zuurstof aanwezig is in de hersenen.
Het linkerdeel van de foto zie je een opname van iemand die normaal, rustig ademt; rechts de hersenen van dezelfde persoon ná 1 minuut sterke hyperventilatie.

11.1 Waarom daalt de zuurstofopname zo sterk in de hersenen?

Dat heeft twee hoofdoorzaken die allebei het gevolg zijn van koolzuurgas-verlies!

1. De wand van slagaderen bestaat grotendeels uit glad spierweefsel. Koolzuurgas [1] ontspant glad spierweefsel. Blaas je veel koolzuurgas weg met een uitademing, dan verkrampt het gladde spierweefsel rondom de halsslagaderen. Er gaat dan minder bloed richting de hersenen.
2. In het bloed heeft koolzuurgas de prikkel aan hemoglobine [2] om zuurstof los te laten, zodat het naar de lichaamscellen kan gaan. Adem je diep, dan daalt de hoeveelheid koolzuurgas in het bloed Zuurstof niet los kunnen laten, heet het zgn. Bohr/effect.

[1] Koolstofdioxide, ook kooldioxide of koolzuurgas genoemd, is een anorganische verbinding van koolstof en zuurstof. Koolstofdioxide wordt gevormd bij volledige verbranding van koolstof of koolstof houdende verbindingen.
[2] Hemoglobine is een gespecialiseerd eiwit dat het transport van zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂) door het bloed van veel dieren verzorgt.

12.0 Ademhaling beïnvloedt het herkennen van emoties

Amerikaanse wetenschappers ontdekten een hersencircuit dat ademhaling direct koppelt aan gemoedstoestand.

Biochemicus Mark Krasnow en zijn collega’s van de Stanford University School of Medicine ontdekten een groep zenuwcellen die de schakel vormt tussen ademhaling en ontspanning, aandacht, opwinding en angst.
Na deze bijzondere ontdekking vroegen de wetenschappers zich af of ademhaling niet alleen je hersenen, maar ook je denkprocessen kan beïnvloeden. Om dit te onderzoeken lieten de wetenschappers meer dan honderd proefpersonen naar het lab komen. Hier moesten de proefpersonen snelle reacties geven op foto’s van emotionele gezichten en een geheugentaak uitvoeren. Ondertussen werd hun ademhaling gemeten.

Wanneer de proefpersonen inademden, konden ze sneller angst herkennen in een gezicht dan wanneer ze uitademden. Voor gezichten met een uitdrukking van verrassing was er geen verschil tussen in- en uitademen. Interessant genoeg waren de voordelen van inademen bij angstige gezichten alleen aanwezig als proefpersonen door hun neus ademden. Bij ademen door de mond waren er geen verschillen tussen in- en uitademen.

12.1 Ademhaling beïnvloedt je geheugen [1]

Ook het geheugen werd beïnvloed door ademhaling. De proefpersonen onthielden foto’s van voorwerpen beter wanneer ze deze foto’s hadden gezien tijdens het inademen. Dit was het geval voor ademen door de neus en ook voor ademen door de mond. Maar het verschil was wel sterker bij ademen door de neus.

[1] Boek ‘Het maakbare brein’, Margriet Sitshoorn

13.0 Hartcoherentie

Een regelmatig ademritme is belangrijk voor een evenwichtig hartritmepatroon. Het hartritmepatroon heeft weer invloed op je hersenen, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem. Het hartritmepatroon gaat over de tijdspanne tussen de hartslagen. Bij bijvoorbeeld zestig slagen per minuut, slaat je hart niet precies elke seconde. Het tempo versnelt en vertraagt, wat normaal is.

Onder invloed van stress kan dit tempo sterk wisselen en chaotisch zijn. Je kunt het vergelijken met het hortend en stotend autorijden als je in de file staat. In ontspannen toestand is de hartslag geleidelijk en vloeiend. Dan spreken we van "hartcoherentie". Je hartslag, hersengolven en ademhaling hebben allemaal een bepaald ritme.

Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes synchroon. Dat wil zeggen, dat twee of meer trillingen van (bijna) gelijke snelheid elkaar treffen, waardoor een vibratie ontstaat. In dat geval communiceren ons brein, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal. Het lichaam verbruikt dan efficiënt zijn energie.

14.0 Slot 

‘De wetenschap bewijst: ademhaling kan je stressleven beïnvloeden’

De hersenen en de ademhaling

‘De reguliere geneeswijze biedt geen substituut voor het her-trainen van automatische ademhalingspatronen. Voor het her-trainen van de ademhaling zijn ongeveer 400 minuten begeleiding nodig’.

Onze ademhaling heeft heel veel invloed op hoe onze hersenen functioneren, dus bijvoorbeeld ook op de concentratie en (hyper)activiteit. Een tekort aan zuurstof zorgt ervoor dat het zenuwstelsel en de hersencellen overprikkeld raken. Ze komen in een constante staat van stress. Bij een normale, gezonde ademhaling komt er voldoende zuurstof in het bloed en de weefsels en zijn de CO2 (koolstofdioxide-gehalte) niveaus normaal. Maar de meeste mensen ademen veel te diep, te vaak, te gejaagd en onregelmatig. Dit heeft een negatieve invloed op het lichaam en vóóral de hersenen.

Het autonome centrum van de ademhaling zit in de hersenstam. Dit zogeheten ademcentrum is een groep zenuwcellen die de diepte en de frequentie van de ademhaling regelt door de ademhalingsspieren te activeren of te remmen. Om dit te kunnen doen, moet het ademcentrum geïnformeerd worden over de ‘ventilatiebehoefte’ - de gasuitwisseling - zuurstof in het lichaam brengen en het overschot aan koolstofdioxide (kooldioxide of koolzuurgas; CO2) uit het lichaam afvoeren. Hoewel het koolstofdioxidegehalte de voornaamste prikkel voor het ademcentrum is, zijn ook de zuurgraad en het zuurstofgehalte van het bloed van invloed.
Een te lage zuurgraad (meestal het gevolg van teveel koolstofdioxide in het bloed) doet de ademfrequentie toenemen. De daling van het zuurstofgehalte van het bloed is een zwakke prikkel voor het ademcentrum.

Hoe kan je je hersenen door middel van je gedrag veranderen?

Je kunt het ademautomatisme onderbreken, door de ademfrequentie bewust te vertragen of te versnellen. Zodra deze bewuste beïnvloeding vanuit de grote hersenen stopt, neemt het ademcentrum de regulatie over. In een aantal situaties stopt het ademautomatisme bewust of onbewust, bijvoorbeeld als je spreekt, zingt of fluit.

Waar je ook bent, ademen moet, elke minuut ongeveer 14 keer. [Medische norm = 12 x]

14.1 Met een lichte inademing neem je evenveel zuurstof op als met een diepe ademhaling. 

‘Herprogrammering van de hersenen is een must’.

Over het algemeen wordt aangenomen dat door diep ademen de aanvoer van zuurstof in het lichaam verbetert, maar de Russische dokter Buteyko ontdekte dat in feite precies het omgekeerde het geval is. Een (te) diepe ademhaling (longhyperventilatie) is schadelijk, want daardoor wordt koolzuurgas (CO2) bovenmatig afgescheiden. Daardoor ontstaat er een tekort aan koolzuur, waardoor het lichaam niet meer in goed in staat is om zuurstof af te geven aan de cellen!
De patiënt krijgt het gevoel van luchttekort en gaat steeds dieper ademhalen met als gevolg een tekort aan energie, opeenhoping van afvalstoffen, verslechtering van de weerstand, hoge prikkelbaarheid van het zenuwstelsel en lage stressbestendigheid.
Gevolg hiervan is dat we nog meer gaan ademhalen en we krijgen op den duur een extreme vorm van hyperventilatie, astma, COPD, slaapapneu of andere aandoeningen, zoals verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol, hoofdpijn, spierpijn of chronische vermoeidheid. Ook kan ons lichaam allerlei beschermende reacties geven die de gevolgen van deze verkeerde manier van ademen proberen te repareren.
Een verkeerde manier van ademhalen zal meestal niet zonder gevolgen blijven, indien je dit jaren achter elkaar doet! Op deze manier ontstaat een vicieuze cirkel en krijgt bijvoorbeeld astma een chronisch karakter.

‘Her-train je ademhalingscentrum’

Een (te) diepe ademhaling verstoort het zuur-base evenwicht (ph) in het lichaam. Om dit te compenseren, wordt de activiteit van enzymen en vitaminen in het lichaam veranderd. Bovendien verandert ook de elektrolytische samenstelling van het bloed. Als gevolg daarvan ontstaat er een verstoring van de stofwisseling. Dat laatste veroorzaakt onder andere allerlei allergieën, neiging tot verkoudheid en daling van de weerstand.

‘Je hersenen blijven je hele leven ‘plastisch’. Dit wordt ervaringsafhankelijke plasticiteit genoemd!

Een tekort aan koolzuur versterkt de binding tussen hemoglobine en zuurstof, waardoor zuurstof slecht kan worden afgescheiden en dus moeilijker bij onze cellen kan komen. Dus hoe dieper de ademhaling is, hoe minder zuurstof er in de cellen van de hersenen, ons hart en onze nieren komt.
Om zich te tegen bovenmatige uitscheiding van koolzuur te beschermen, vernauwt het lichaam de uitstromingskanalen van koolzuurgas. De bloedvaten vernauwen, de neus raakt verstopt en de bronchiën kunnen vernauwen. Het tekort aan zuurstof in de hersenen, (veroorzaakt door de diepe ademhaling) wordt nog eens versterkt door het vernauwen van de bronchiën en bloedvaten. Ergo, hoe meer de mens ademhaalt, hoe meer hij een gebrek aan lucht voelt en hoe meer hij gaat ademhalen. Er ontstaat een vicieuze cirkel met als gevolg dat ziektes, die met een diepe ademhaling gepaard gaan, een chronisch karakter krijgen.

Door de ademhaling in de juiste norm [1] te krijgen, worden de negatieve gevolgen van een verkeerde ademhaling voorkomen en genezen de ziektes.

[1] In de medische boeken wordt gesteld dat de normale ademhalingssnelheid/- frequentie voor volwassen slecht 12 ademhalingen per minuut [Medische norm] in rust is. Ademhalingssnelheden bij kankerpatiënten en ander ernstig zieken zijn gewoonlijk hoger, meestal ongeveer 20 ademhalingen per minuut. De norm volgens dr. Buteyko behoort de ademhalingsfrequentie in rust slechts 8 x te zijn!

14.2 Beschermende reacties van het lichaam

Wanneer de diepe ademhaling chronisch wordt, begint ons lichaam dus allerlei beschermende reacties te creëren. Deze beschermende reacties zijn een poging om de innerlijke balans te handhaven. Het lichaam gaat dan, onafhankelijk van een dieet dat wordt gevolgd, méér cholesterol aanmaken!

De stijging van de cholesterolproductie is een beschermende reactie. Het cholesterolgehalte wordt door ons lichaam niet zomaar verhoogd: cholesterol is een biologische isolator, het beschermt cellen, zenuwcellen en bloedvatwanden tegen verschillende schadelijke invloeden en beschermt de weefsels tegen bovenmatig verlies van CO2. Als het lichaam meer cholesterol aanmaakt, dan zal het CO2 percentage in de weefsels stijgen waardoor er weer balans ontstaat.
Een ander voorbeeld van een beschermende reactie is het verstopt raken van de neus. Hierdoor wordt ademhalen moeilijker met als gevolg dat het CO2 percentage stijgt.
Nog een voorbeeld: door het vernauwen van de bloedvaten stijgt de bloeddruk maar ook het percentage CO2. Door het vernauwen van de bronchiën wordt het CO2 percentage verhoogd.

14.3 Innerlijke krachten

‘Stress? Veerkracht en het herstellend vermogen!’ ‘Wilskracht!’

Psychologen omschrijven veerkracht als het vermogen om persoonlijke crisissen en stress situaties goed het hoofd te kunnen bieden en er relatief snel weer van te herstellen. Uit neuropsychologisch onderzoek is gebleken dat er vier regio’s in het brein zijn die samenhangen met die veerkracht. Hoe meer activiteit in deze regio’s, hoe veerkrachtiger iemand is.
Om een voorbeeld te geven: in de kern van ons brein bevindt zich de amygdala, die een alarmfunctie heeft en deels wordt gereguleerd door de prefrontale cortex. Door de connectie tussen deze hersengebieden te versterken, krijg je meer controle over de amygdala en die zal in een crisissuatie veel gemakkelijker de kalmte kunnen bewaren als de verbinding goed is!

We hebben zelf invloed op onze hersenen: door te oefenen kun je ze blijvend veranderen!

Met gericht oefenen prikkel je specifieke neurocircuits (onderlinge netwerkverbindingen) waardoor ze actiever en sterker worden. Dat proces is te vergelijken met wandelen door een bos; als de paden vaker worden belopen, worden ze breder en gemakkelijker toegankelijk gemaakt. De volgende keer kies je juist die brede paden en laat je de smallere paden links liggen.
Door veel en consequent ademhalingsoefeningen te doen, wordt als het ware het smalle pad (neuro-circuit van stress) naar dat ene specifieke deel van de hersenen beter toegankelijke gemaakt en sneller bereikt, wat uiteindelijk een blijvende verandering van onze hersenen tot gevolg heeft.

Dus voor een noodzakelijke ‘ademveranderingsmethode’ is het trainen van de hersenen een must geworden! En, daar zeker wilskracht, discipline en doorzettingsvermogen voor nodig!

14.4 De kern van de ‘juiste’ adem-methode   

‘Het doel van het gehele ademhalingssysteem is een normaal niveau van zuurstof en kooldioxide in de cellen en weefsels te onderhouden’.

Het is bijna onmogelijk om in een beginfase de ademfrequentie of –snelheid drastisch te verminderen naar bijvoorbeeld een ControlePauze [CP] van 45 seconden. Je ademt elke dag tenminste 20.000 keer, dus dat veranderen kost tijd en doorzettingsvermogen.

De methode van ‘wilskrachtige vermindering van diepe ademhaling’ bestaat uit het geleidelijk verminderen van de diepte van de ademhaling. Zonder mentaliteitsverandering is het moeilijk om verandering van de ademhaling te bereiken. Dit wordt alleen bereikt door een wilskrachtige (bewuste, maar niet gewelddadige) geleidelijke vermindering van de uitwendige ademhaling tot de norm, door ontspanning van de spieren die de ademhaling mogelijk maken (middenrif).

Klinische onderzoeken laten zien dat deze methode heel reëel is en werkt! Je moet niet denken dat alleen maar bepaalde ademhalingstechnieken onze ademhaling laten normaliseren. Alle methoden (zoals op een juiste manier sporten, vasten en gezond eten, geestelijke rust, meditatie en andere) die de ademhaling tot de norm verminderen, zullen de welvaartsziekten genezen. Het normaliseren van de ademhaling het enige middel om welvaart ziekten te genezen.

‘Ademhaling is de meest onderschatte ‘tool’ voor een betere gezondheid, meer energie en verbeterde mentale staat’.

Hans Zevenboom

Literatuurverwijzing:

1. Boek ‘Ontstekingsremmende zuurstoftherapie’, Dr. Mark Sircus
2. Boek ‘Werken met energetische geneeskunde’, Donna Eden
3. Boek ‘Het maakbare brein’, Margriet Sitshoorn
4. Boek ‘Water, het goedkoopste medicijn’, Dr. R. Batmanghelidj
5. Boek ‘De TAO van het natuurlijk ademhalen’, Dennis Lewis
6. Boek ‘Kriyua-yoga’, Goswami en Kriyananda
7. Boek ‘Neuro-Linguïstisch Programmeren in Nederland’, Jaap Hollader, Anneke Meijer
8. Boek ‘Essenties van NLP’, Lucas Derks & Jaap Hollander
9. Boek ‘Gebruik je verstand’, Tony Buzan
10. Boek ‘Natrium bicarbonaat’ – dr. Mark Sircus
11. Boek ‘Waarom maagzuur goed voor je is’ – Johathan V. Wright
12. Boek ‘Vitamine B12-tekort’ – Hans Reijnen