1.0 Inleiding

‘Spanning beneemt ons levenservaring’

Spanning in ons lichaam onderdrukt vele gewaarwordingen; impressies, indrukken, voorgevoelens. Bij veel mensen is spanning zo constant aanwezig, dat ze niet meer merken hoezeer deze hun zintuigen verlamt en het emotioneel doet reageren.
Wanneer men gespannen of overspannen is, reageren veel mensen sneller overdreven, of nemen ze instant-beslissingen waar ze later spijt van krijgen.

‘Een emotie: een allesoverheersende kracht’

Simpel gezegd: we zijn exponentieel meer geneigd onze zelfbeheersing kwijt te raken wanneer we gespannen zijn. Door onze gedachten te leren observeren zonder erin verdiept te raken, kunnen we gaan ontdekken wat de aanleiding voor een groot deel van onze mentale ruis en (onbeteugelde) emotionele reacties zijn. Dit is voor velen van ons belangrijk, omdat emoties vaak een allesoverheersende kracht blijken te zijn die ons vermogen om bewust in het NU te blijven, ernstig aantasten.

‘Wie in angst leeft zal nooit een vrij mens zijn’ [Quintus Horatius Flaccus, 65-8 v. Chr.]

2.0 Emoties: gedachten in beweging

‘Wat is sterker: je gedachte of je gevoelens?’

Het woord emotie [1] stamt uit het Latijn: ’emovere’ betekent ‘in beweging brengen’. Een emotie is een innerlijke beleving of een gemoedsbeweging zoals vreugde, angst, boosheid en verdriet. Het is een instinctieve en niet-rationele reactie op een gebeurtenis van buitenaf. Denk bijvoorbeeld aan een schrikreactie bij gevaar met fysieke gewaarwordingen zoals een bonzend hart, kippenvel en een verhoogd adrenalinepeil. Realiseer dat je er geen invloed op hebt. Het overkomt je; je reageert er onwillekeurig lichamelijk op. Een emotie – een gemoedstoestand - brengt je dus in beweging door een ervaring.

‘Emoties is energie in beroering’
‘Emoties zijn ervaringen die zijn gekozen, geen ervaringen waaraan je onderworpen bent’.

Heel elementair gezien zijn emoties de manier waarop onze geest en ons lichaam voorbereidt op actie, op basis van onze waarneming van wat er gebeurt. In wezen zijn emoties de spierballen van de hersenen. In eerste aanleg zijn emoties het gevolg van een biologische interactie tussen onze geest en ons lichaam. Welke emoties we ervaren, wordt bepaald door het type hormoon of neurotransmitter dat afgescheiden wordt in dat specifieke gebied van het limbisch systeem. Adrenaline, noradrenaline, serotonine, dopamine, endorfine, oxytocine en cortisol zijn de belangrijkste stofjes die het type emoties bepalen. Adrenaline en noradrenaline spelen vooral een rol bij het ervaren van angst, woede en stress! De overige neurotransmitters spelen een rol bij blijdschap, genot en gevoelens van geluk.
Onze meest basale emoties – geluk, verdriet, angst, woede en afkeer [2] – zijn bedoeld om ons te helpen bij ons streven ons eigen voortbestaan en dat van de soort veilig te stellen. Ze worden in ons lichaam ervaren als gewaarwordingen die prettig of onprettig zijn.

‘Het materialiseren van je gedachten’

Emoties stromen; ze kunnen in en uit je lichaam stromen! Onze emoties zijn in bijna ieder deel van ons lichaam te voelen als een verzameling gewaarwordingen van verschillende intensiteit. Ons brein – ‘Mind, geest’ – bereidt ons lichaam telkens anders voor, afhankelijk van de situatie en het soort actie dat van het lichaam wordt gevraagd.
Emoties kunnen dus opkomen, ervaren worden én weer wegvloeien. Houd je daarentegen de energie van een emotie vast in je denken of in je lichaam, dan gaat het daar een eigen leven leiden. We gaan bijvoorbeeld over de emotie nadenken en maken er eigen plaatjes en verhalen bij.

‘Een overtuiging verandert de biologie’

De primaire emotie wordt dan secundair en je creëert daarmee je eigen drama. Als je het verhaal maar lang genoeg in stand houdt, kunnen de gevoelens uiteindelijk ook denkbeelden of vastomlijnde denkpatronen vormen of …. zelfs (spirituele) overtuigingen [3] worden. Een denkbeeld (een idee, een gedachte, een interpretatie) of een overtuiging is een beeld of plaatje dat we bijvoorbeeld van onszelf hebben waardoor we dénken dat we zo zijn. Dan wordt ineens die onprettige opmerking van die ander een deel van jezelf: je denkt ook dat je zo bent. Met andere woorden de oorspronkelijke primaire emotie wordt tot een verhaal gemaakt met bijbehorende gevoelens; het zgn. ‘materialiseren van je gedachten’!

'Je bent niet je gevoelens en gedachten, je hébt ze!'

Emoties overkomen je, ze bewegen je, ze stromen in en uit je. Maar gelukkig kunnen we gevoelens en gedachten daarentegen kun je ook leren beheren. Door je te focussen op positieve gedachten, voel je je gelukkiger. Jij hebt je gedachten onder controle, jij bepaalt welke gedachten je toelaat of niet. Vanuit wat je denkt, volgt hoe jij je voelt. Dus jij bepaalt zelf hoe je je voelt! Ouspensky [4] schreef, dat het gevoel duizenden malen sneller is dan de rede!

[1] Emotie. https://nl.wikipedia.org/wiki/Emotie
[2] Neuropsycholoog Jaak Panksep: het lijkt erop dat het hormoon testosteron nieuwsgierigheid, boosheid en lustgevoelens prikkelt, oxytocine maakt zorgzamer en dempt verdriet en serotonine remt boosheid en verdriet.
[3] Overtuiging, denkbeeld, geloof, gezindheid, mening, oordeel, opinie, opvatting, standpunt. Nieuwsbrief ‘Overtuigingen’ – Augustus 2009
[4] Pyotr D. Ouspensky, een Russische esotericus [1878-1947]

3.0 Onnatuurlijke emoties

Emoties – zuivere, ware emoties - zijn de taal van de ziel; en … je ziel is jouw waarheid! Emoties zijn de taal van de ziel, maar je moet je ervan vergewissen dat je naar je ware emoties luistert en niet naar één of ander nep-model dat je verstand heeft geconstrueerd. Sommige gevoelens zijn ware gevoelens; dat zijn gevoelens die in de ziel zijn geboren. Sommige gevoelens daarentegen zijn vals, nep. Zij worden in je verstand – de ‘geest’, niet je ziel - geconstrueerd. Met andere woorden, het zijn helemaal géén ‘gevoelens’. Het zijn gedachten. Gedachten die zich voordoen als emoties. Dergelijke gedachten zijn gebaseerd op jouw eerdere ervaringen én op de waargenomen ervaringen van anderen [1]!

Emoties zijn negatief noch destructief. Zij zijn ronduit de waarheid. Hoe jij je waarheid tot uitdrukking brengt, is wat telt. Wanneer je je waarheid met liefde uitdrukt, treden slechts zelden negatieve of beschadigde effecten op, en als dat al gebeurt, is dat meestal omdat iemand ervoor heeft gekozen jouw waarheid op een negatieve of beschadigende wijze te ervaren.

Gedachten zijn dus géén emoties, het zijn eerder ideeën hoe jij je zou ‘moeten’ voelen. Wanneer gedachten en emoties verward raken, raakt de waarheid uit zicht, verloren. Negatieve gevoelens zijn géén ware gevoelens; het zijn eerder je gedachten over iets, gebaseerd op een eerdere ervaring van jou en van anderen [2]!

Voorbeeld onnatuurlijke emotie

Jaloezie is een door angst aangejaagde emotie, waardoor men wil dat de ander minder heeft. Het is een emotie die vaak gebaseerd is op verbittering. Het ontspruit aan woede en leidt tot woede. En, het ‘doodt’.

[1,2] Nieuwsbrief De impact van gedachte-transitie. ‘Elementalen’ - april 2023

3.1 Logica, intuïtie en emotie: de drie innerlijke niveaus

Je bent een drieledig wezen van lichaam, ziel en geest. Dat is zowel een glorie als een wonder. Want veel van je besluiten worden op alle drie die niveaus (op zielen-, geest-, en lichaamsniveau) tegelijkertijd genomen, en die zijn lang niet altijd met elkaar in overeenstemming. Je ziel kan keuzes maken en beslissingen nemen, maar het kan zijn dat de ‘geest’ – het verstand, ‘Mind’: het totale fysieke bewustzijn, niet alleen de breinmassa maar ook het totale DNA-cel-geheugen – ‘tegenspartelt’; er een andere gedachte, want dat is wat de geest is, erop nahoudt.
Je ziel kan keuzes maken en beslissingen nemen en doet dat op drie innerlijke niveaus, te weten: logica, intuïtie en emotie [1]. Soms vanuit alle drie tegelijk waardoor er nog meer innerlijke conflicten tussen geest en ziel kunnen ontstaan. Vaak wil je lichaam dat je het ene besluit neemt terwijl je ziel iets anders zoekt en je geest naar weer iets anders verlangt. Jongelui hebben een gezegde, ‘ze allemaal op een rijtje hebben’, en dat is nauw precies die die samenhang uitdrukt.

‘De vijf natuurlijke emoties’

In de verschillende niveaus waarop jij je keuzes maakt, kun je nog meer niveaus onderscheiden. Het duidelijkst is dat zo met het niveau van de ziel. Je ziel kan keuzes maken op drie innerlijke niveaus: logica, intuïtie en emotie. En in één van deze drie niveaus – die van emotie – zitten nog vijf niveaus. Dat zijn de vijf natuurlijke emoties (dr. Elisabeth Kübler-Ross): verdriet, boosheid, afgunst, angst en liefde. En ook hierin zijn er twee uiteindelijke niveaus - liefde en angst -, die er toedoen.
Liefde en angst zijn elk één van de vijf natuurlijke emoties, maar ze vormen ook de basis van iedere emotie afzonderlijk. De andere drie emoties zijn gevolgen van deze twee.
Uiteindelijk worden ál je gedachten ingegeven door liefde en angst! Dat is de grote polariteit; de twee tegenovergestelde uiteinden. Dat is de goddelijke tweeheid; de goddelijke dichotomie, de twee schijnbaar tegenstrijdige waarheden die tegelijkertijd in dezelfde ‘ruimte’ bestaan. Alles komt dus uiteindelijke op één van deze twee neer.

Alle gedachten, ideeën, concepten, begrippen, besluiten, keuzes en daden worden door deze twee gestuurd. En tenslotte is er in de werkelijkheid maar één: liefde. De waarheid is dat er alléén liefde is. Het klinkt misschien paradoxaal, maar zelfs angst is op liefde gebaseerd en als angst op de juiste manier gebruikt wordt, drukt hij liefde uit.

[1] Nieuwsbrief ‘Compassie’, 18 december 2011

4.0 Verschil tussen emoties en gevoelens

‘Emoties laten zich niet zomaar wegdrukken’

We leven iedere dag met onze eigen gevoelens, maar wist je dat emoties en gevoel verschillend werken? Er is dus een verschil tussen emoties en gevoelens.
Emoties zijn de zichtbare uitingsvorm van je gevoel. ‘Je voelt je verdrietig, je voelt je bang en verlegen’. Gevoelens daarentegen zijn lichamelijke reacties; onze hersenen en ons zenuwstelsel geven feedback over hoe we als mens een bepaalde toestand ervaren. Deze feedback noemen we ‘gevoel’. Dit gevoel ontstaat via neurale patronen in ons lichaam. Deze worden vervolgens vertaalt in mentale beelden en patronen. Emoties, gevoelens kunnen gedachten oproepen als reactie.

‘Gevoel is een vorm van feedback’

Gevoelens zijn subtieler en stiller van aard dan emoties. Emoties hebben altijd iets heftigs, iets dramatisch in zich. Als we een beetje zorgvuldig kijken, zien we dat emoties zoals angst, woede en verdriet een verbinding met gedachten hebben. Gedachte is een denkbeeld binnen het bewustzijn en kunnen opkomen uit het onderbewustzijn. Door waarnemingen (van de zintuigen) bereikt informatie de hersenen, waar deze bewust of onbewust in het geheugen wordt opgeslagen.

Een gedachte kan zonder aanleiding opkomen of voortkomen uit andere gedachten – de ene gedachte leidt tot een andere. Onder ‘gedachten’ versta ik elke vorm van denkwerk: verhalen, standpunten, veronderstellingen, dwalende losse flodders, meningen, geloofsovertuigingen en eveneens de beelden en mentale filmpjes die door ons hoofd gaan. Anders gezegd de term ‘gedachten’ is een overkoepelende term voor elke vorm van hersen- of geestesarbeid [1].

‘Onuitgesproken emoties sterven nooit’ [Sigmund Freud]

[1] Nieuwsbrief De impact van gedachte-transitie. ‘Elementalen’ - april 2023

5.0 Angst voor onze emoties

‘Wat we vooral moeten onthouden is dat emotionele reacties zijn gekoppeld aan onze waarneming van een gegeven situatie’

Wanneer we door onze emoties onze zelfbeheersing verliezen, komt dat doordat we onbewust het principe van vasthouden en vermijden toepassen op wat we voelen. We houden emoties die goed voelen vast en proberen de emoties die niet goed voelen te vermijden. Je denkt nu misschien: nogal logisch! …. en dan heb je gelijk.

Het is een kwestie van gezond verstand dat je pijnlijke situaties uit de weg probeert te gaan en de situaties die aangenamer zijn, opzoekt. Het probleem is dat we, als we ons tegen een emotie verzetten de spieren rond de gebieden waar de emotie voelen, spannen. Daarmee hebben we niet een eind aan de emotie gemaakt, maar slechts verhinderd dat deze haar natuurlijke loop heeft.

Stel je voor dat iemand die bang is voor kleine ruimtes (claustrofobie); in een drukke lift zit. Deze persoon zal het idee hebben dat er gevaar dreigt, waardoor er een gevoel van angst in zijn of haar lichaam ontstaat. En dat is een gevoel dat deze persoon wil mijden. Door zich te verzetten tegen angst en spanning maakt deze persoon nog meer emotionele reacties los. Hij of zij versterkt onbewust de spanning door bang te zijn voor de angst, wat nog meer spanning geeft. En zo gaat dat maar door.

Emoties horen onlosmakelijk bij ons bestaan en kunnen gewoon niet vermeden worden. Als we een emotie voelen, is daar een reden voor! Of die reden op werkelijkheid berust of niet, is iets dat onderzocht dient te worden. Probeer dan ook niet te ontkennen wat je voelt. Door met onze aandacht in het NU te zijn en de emoties onbelemmerd door ons heen te laten gaan, verminderen we niet alleen de fysieke belasting maar geven we onszelf ook de kans te begrijpen waar ze hun oorsprong hebben.

6.0 Angst neemt een loopje met ons

‘Angst werkt verlammender dan wat ter wereld ook’

Voor velen van ons is het bijna onmogelijk geworden ons echt te ontspannen of van het leven te genieten. We leven in spanning en angst en zijn altijd bedacht op bedreigingen die onze vroegere pijnen kunnen oproepen of onze toekomstdromen kunnen blokkeren.
We worden pas echt vrij wanneer we beseffen dat de meeste dingen die we als een bedreiging ervaren, dat in werkelijkheid niet zijn. Onze verkeerde waarneming komt voor uit het feit dat we onze verlangens verwarren met onze behoeften.
Behoeften zijn de elementaire dingen die we nodig hebben om in leven te blijven en de soort te laten voortbestaan. Zij zijn door de evolutie bepaald en in ons brein geprogrammeerd. De verwarring met verlangens begint wanneer we menen dat iets van wezenlijk belang is voor ons bestaan is, terwijl het dat niet is. Voor de meesten van ons is deze toestand zo gewoon geworden dat we het nauwelijks meer merken.

‘Angstgevoelens hoeven niet de drijvende kracht in ons leven te zijn’

Wanneer we emoties ervaren die niet meteen aan iets bepaalds kunnen worden toegeschreven, zijn we sterk geneigd er bijpassende situaties bij te bedenken. De meesten van ons hebben helemaal niet in de gaten dat de onderliggende emotie in staat is monologen, dialogen en scenario’s in hun hoofd op te roepen. Wanneer we onze emotionele onrust die stoelt op onze opvattingen, kunnen verminderen of wegnemen, maken we een eind aan veel van onze belastende en nodeloze spanningen en beginnen we een echt gevoel van innerlijke rust te krijgen. Deze op angstgevoelens gebaseerde ontevredenheid komt voort uit onze neiging te leven vanuit willen vasthouden en vermijden!

7.0 Het emotionele kompas

Onze emoties zijn in bijna ieder deel van ons lichaam te voelen als een verzameling gewaarwordingen van verschillende intensiteit. Ons brein bereidt ons lichaam telkens anders voor, afhankelijke van de situatie en het soort actie dat van het lichaam gevraagd kan worden. Zo voelt angst anders dan liefde, en wekt verdriet gewaarwordingen op die totaal anders aanvoelen dan geluk. Woede pleegt een veel grotere aanslag op ons dan irritatie. Verdriet en doodsangst kunnen allebei intens zijn, maar zich op totaal verschillende manieren n het lichaam manifesteren.

‘Om over na te denken’

Maar al te vaak handelen we op basis van onze emoties, zonder ooit te beseffen dat we ons alleen door lichamelijke gewaarwordingen laten leiden en iet door ons gezonde verstand.
Neem nu even de tijd om na te denken over de vraag hoe vaak je in een gegeven situatie beslist of reageert op basis van wat je voelt. Wanneer jij je onzeker voelt, ga je dan wel eens roddelen, of word je bevooroordeeld of kritisch jegens anderen? Zeg je wanneer je boos of verdrietig bent, wel eens dingen die je anders niet zou zeggen? Val je wel eens uit tegen anderen, omdat je in een slecht humeur bent? Kun je andere manier bedenken waarop je wel eens blindelings reageert op basis van wat je op dat moment voelt?

Waarom kunnen we, terwijl ons leven niet in gevaar is, ons gedragen alsof dat wel zo is? Wat zou mensen tot zulke wanhoopsdaden drijven? Wat zorgt ervoor dat twee volwassenen met elkaar op de vuist gaan tijdens een sportmanifestatie? Wat is de oorzaak van de intense woede bij weggebruikers die tot geweld in het verkeer leidt?

Sta eens stil bij de steeds sterker wordende tekenen die erop wijzen dat onze maatschappij blind aan het worden is voor haar eigen emotionele onrust.

8.0 Gedachten als realiteit

De realiteit van het leven is dat je waarnemingen – goed of fout – alles wat je verder doet, beïnvloeden. Wanneer je een juist beeld van je waarnemingen krijgt, kun je verbaasd staan hoeveel andere zaken op hun plaats vallen.

‘…… Ons leven is wat onze gedachten ervan maken’ [ Marcus Aurelius Antonius]

Huiswerk & Tips

Je opvattingen en je emoties kritisch bekijken door steeds maar jezelf de vraag te stellen zodra je in contact komt met je medemens of eventueel achteraf: ‘Kijk ik door de bril van angst of door de bril van liefde?’

We hebben bijna allemaal en heel star idee van |Wie-we-Zijn| en wat voor leven we hebben: dit is ons ‘drama’. Misschien is het daarom verstandig of een goed idee als je minimaal één of twee keer per week je leven naloopt door te kijken, te voelen en te ervaren wat je ongebreidelde emoties voor effecten heeft op je dagelijks leventje.

Schrijf daarom je emoties van de afgelopen dagen in een dagboek op en bestudeer ze aandachtig …….. eens per maand bijvoorbeeld. Welk van de opvattingen zou je bereid zijn te onderzoeken en eventueel op te geven?

Tip: Lees de Nieuwsbrief De impact van gedachte-energie op je medemens. ‘Elementalen’ - April 2023

‘Als jij je opvattingen niet wijzigt, zal je leven altijd zo blijven verlopen. Ben je aar blij mee?’ [Dr. Robert Anthony]

Hans Zevenboom

Literatuur

1. Boek ‘Aandachtig’ - Shannon Duncan
2. Nieuwsbrief ‘Aandachtig in het NU’ – Januari 2023